Nevşehir Çeşmeleri


Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Külliyesi’ndeki Çeşmeler (Merkez)

Nevşehir il merkezinde bulunan Damat İbrahim Paşa Külliyesi’ni, Lale Devri’nin ünlü sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa 1726-1727 yıllarında yaptırmıştır. Yapı topluluğu cami, medrese, imaret, sıbyan mektebi, hamam, kervansaray ve iki çeşmeden meydana gelmiştir.

Yapı topluluğunun çeşmelerinden biri cami avlusunun güney duvarında, diğeri de sıbyan mektebinin avlusunda bulunmaktadır.

Cami Avlu Duvarında Bulunan Çeşme:

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Külliyesi’nin avlu duvarındaki çeşme silmeler ve bezemelerle dikdörtgen bir çerçeve içerisine alınmış, derinliği az, sivri kemerli bir niş içerisindedir. Kesme taştan yapılmış olan çeşmenin kemeri üzerinde h.1139 (1726) tarihli Şair Vehbi’nin yazdığı kitabesi bulunmaktadır.

Kitabenin mealen anlamı:
Osmanlıların seçilmiş padişahlarının yüzünün suyu
Güzel huyun kaynağı, cömertliğin ve iyiliğin akan çeşmesi
Alemin övüncünün adaşı, Hüsrev Dârâ hizmetçisi

Acem topraklarının fatihi Erdebil-i açan
Yani Sultan Ahmet Gazi ki âlemde ona
Varsa bir adli ve benzeri onun gölgesi ve sembolüdür.

Cihan hükümdar o şahlar şahının mutlak vekili
Seçkin mevkiinin özel akrabası eşsiz vezir
Yani iyi huylu İbrahim Paşa ki

Cömertliğine nispet olur ürün çok az şey sayılır
Zamanı nimet ve iyilik sofrasını seyretti
Adaşı Halil üslubunca aynı olduğunu gösterdi

Asıl toprağı olan bu beldeyi şen kıldı
Çok temiz ve benzersiz bir Nevşehir yaptı
Allah yoluna ayrıca bu çeşmeyi yaptırdı

Hazineden para akıttı, çok susuzu suya kandırdı
İçenler saf suyunu çeşmeyi pek beğendi
Selsebil denilen gözdür hakkında söylenen doğrudur

Bak mermerinde olan altın suyundan olan oluğa
Suyunu altın şerbet ile eş tutsam çok mu olur
Vâkıfının çabasını İskender’e tercih etsem

Ey Vehbi yeter bu gönül çeken çeşme iddiama kanıttır
Suyu geldiğinde içenler tarihini dediler
İbrahim paşa zemzemi zamana parasız akıttı 1139 (1726).

Sıbyan Mektebi Altındaki Çeşme:

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın 1726 yılında yaptırmış olduğu sıbyan mektebinin avlu dayanak duvarı ile külliyeyi çevreleyen dayanak duvarlarının birleştiği köşededir. Bu çeşmenin de üst kısmında profilli bir saçak vardır. İnce bir profille dikdörtgen çerçeve içerisine alınmış sivri kemerli, derinliği az bir niş içerisindeki çeşmenin kitabesi kemer üzerine yerleştirilmiştir. Çeşmenin yanında, sıbyan mektebi avlu dayanak duvarı üzerinde iki ayrı niş dikkati çekmektedir. Bu nişler içerisinde de hayvanların su içmesi için birer yalak taşı bulunmaktadır.


Karavezir Mehmet Paşa Çeşmesi (Gülşehir)

Nevşehir ili Gülşehir ilçesinde Karavezir Mehmet Paşa’nın yaptırmış olduğu külliyenin bir bölümünü oluşturan başçeşme Lütfü isimli bir ustaya 1779 tarihinde yaptırılmıştır.

Çeşme düzgün kesme taştan yapılmış, çeşitli dönemlerde onarılmıştır. Çeşmenin ön yüzü sivri kemerli bir niş şeklinde olup, bu nişin önünde yalak taşı, arkasında da su deposu bulunmaktadır.


Aslanlı Çeşme (Hacıbektaş)

Nevşehir ili Hacıbektaş ilçesi, Bâla Mahallesi, Kayseri Caddesi’nde bulunan Hacıbektaşi Veli Dergâhı’nın II. Avlusunun sağ tarafında, Yusuf Bâli Çelebi’nin oğlu Bektaş Çelebi’ye konuk olan Silistre Valisi Malkoç Bâli İbn-i Ali Bey’in 1554 yılında yaptırmış olduğu bir çeşme bulunmaktadır.

Çeşme renkli kesme taşlardan yapılmış olup, üç kurnası vardır. Çeşmenin suyu Çilehane Tepesi eteklerindeki bir kaynaktan gelmektedir. Çeşmenin alınlığına da h.1270 tarihli bir kitabe açılmış bir kitap sayfası görünümünde yerleştirilmiştir. Bu çeşmeye Mısır Prenseslerinden Kara Fatma Sultan 1853 tarihinde Mısır’dan mermer bir aslan heykeli göndermiş ve bu yüzden de çeşmeye Aslanlı Çeşme ismi verilmiştir. Çeşmenin suyu üç borudan sürekli akmakta olup, bu gözlerden biri aslanın ağzındadır.


Üçler (Feyzi Baba) Çeşmesi (Hacıbektaş)

Nevşehir ili Hacıbektaş ilçesi, Bâla Mahallesi, Kayseri Caddesi’nde bulunan Hacıbektaşi Veli Dergâhı’nın I. Avlusunun doğusunda, dergâha girişin de sağında bulunan çeşmeyi, Postnişin Feyzullah Dedebaba zamanında, Sadrazam Halil Paşa’nın eşi Fatma Nuriye Hanım yaptırmıştır.

Bu çeşmenin etrafı renkli taşlarla bezenmiş, üzerine de Arapça bir kitabe yerleştirilmiş ve üzerine de Mühr-ü Süleyman motifi eklenmiştir.
Çeşmenin nişi dışarıya çıkıntılı, silmeli kaideler üzerine oturtulmuştur. Niş içerisinde çeşme lülesi ile nişi sınırlayan payeler arasına zeminden daha aşağıda yalak taşı yerleştirilmiştir.


Hoca Fakih Çeşmesi (Hacıbektaş)

Nevşehir ili Hacıbektaş ilçesinde Cuma Camisi’nin ön tarafında Hoca Fakih Çeşmesi bulunmaktadır. Çeşmenin iki ayrı kitabesi vardır. Bunlardan en eski kitabeye göre Şeyh Abdüllatif tarafından 1782 yılında yaptırıldığı yazılıdır. Daha sonra Rıza isimli bir kişi tarafından da 1843 yılında onarılmıştır. Yeni yazılan kitabede eski kitabe tekrarlanmış ve sonra da 1907 yılında halk tarafından onarıldığı yazılmıştır. Çeşmenin son onarımı da Hacıbektaş Derneği tarafından yapılmıştır.

Çeşme kesme taştan yuvarlak bir niş halinde, üzeri kırma çatılıdır. Çeşmenin yuvarlak nişi içerisinde ayna taşı ve dışarıya doğru taşkın uzun bir yalağı bulunmaktadır. Çeşme günümüzde iyi bir durumdadır.


Savat Pınarı Çeşmesi (Hacıbektaş)

Nevşehir ili Hacıbektaş ilçesi Savat Mahallesi’nde Karahöyük yolu üzerinde bulunan çeşmenin kitabesinden 1803 yılında yapıldığı ve 1895 yılında da onarıldığı öğrenilmektedir.

Çeşme kesme taştan yapılmış, hafif sivri kemerli bir niş şeklinde olup, üzeri taştan kırma bir çatı ile örtülmüştür. Çeşme nişi içerisinde kitabe ve bronz oluklu musluğu bulunmaktadır. Yalak kısmı iki yönden dışarıya doğru uzantılı olup, böylece hayvanların su içmesi sağlanmıştır.


Akpınar Çeşmesi (Hacıbektaş)

Nevşehir Hacıbektaş ilçesi, Katahöyük’ün eteğinde Kadıncık Ana Evi’nin altında bulunmaktadır. Çeşmenin yapım tarihini belirten kitabesi günümüze gelememiştir. Yalnızca 1725 tarihinde onarıldığını gösteren bir kitabe bulunmaktadır.

Çeşme kesme taştan yuvarlak kemerli olarak yapılmış, üzeri kırma çatı ile örtülmüştür. Kitabe ve su lülesi çeşme nişinin içerisindedir. Günümüze iyi bir durumda gelmiştir.