Xenophanes (Ksenophanes) Kimdir-Felsefesi-Sözleri-Eserleri

[Fırtına_]

erakleitos‘un çağdaşı olan Xenophanes (aşağı yukarı 569- 477 arasında yaşamıştır) Kolophonludur. (Bugünkü İzmir ile Efes arasında).

Bir filozof olmaktan çok, din bakımından bir öğreticidir. Öğretici nitelikteki koşuğundan kalan parçalarından Xenophanes'in, halk dininin tanrıları insan gibi tasarlamasıyla savaştığını görüyoruz. Bu, onun gördüğü başlıca iştir. Tanrıların bu insanlaştırılması –anthropomorphism- Homeros ile Hesiedos'ta yüksek edebi bir biçim de kazanmıştı ve bunların Yunan eğitiminde çok önemli bir yerleri vardı.

Xenophanes şöyle diyor: "Homeros ile Hesiedos, ölümlüler (insanlar) arasında suç sayılan, utanılan bütün şeyleri tanrılara da yüklemişlerdir. Tanrılar hırsızlık ederler, yalan söylerler, eşlerini aldatırlar."

Sonra: "Ölümlüler sanıyorlar ki tanrılar da kendileri gibi doğmuşlardır, kendileri gibi giyinirler, kendilerinin biçimindedirler. Nitekim Habeşler tanrılarını kendileri gibi kara ve yassı burunlu; Trakyalılar sarışın ve mavi gözlü diye düşünürler. Böyle olunca, atların, aslanların elleri olup da resim yapabilselerdi, atlar tanrılarını at gibi, aslanlar da aslan gibi çizeceklerdi. Oysa tanrılar ne aslan biçimindedirler, ne zenciler gibidirler, ne de Yunan heykellerinde olduğu gibi insan kılığındadırlar."

Halk dininin tanrıları insan biçiminde tasarlanmasına karşı, Xenophanes kendi tanrı tasarımını koyar. Bu, arınmış bir tanrıdır.

Ona göre: "Bir tanrı vardır; bu , tanrılar ve insanların en ulusudur; ne biçimi, ne de düşünmesi bakımından ölümlülere benzer; bu tek Tanrı baştan aşağı işitmedir, baştan aşağı düşünmedir; her şeyi düşünceleriyle hiç zahmetsiz yönetir."

Xenophanes'in bu tanrı tasarımı, tektanrıcılığa (monotheism) doğru atılmış bir adımdır.

KAYNAK

Kaynak: Felsefe Tarihi; Prof. Macit Gökberk; Remzi Kitabevi