Maraş Müzesi

[Fırtına_]

Maraş Sivil Mimari Örnekleri


Kahramanmaraş’ta eski Türk evlerinden pek az örnek günümüze gelebilmiştir. XIX.yüzyılın sonlarında başlayan Ermeni ayaklanmaları, I.Dünya Savaşı sırasında Fransız işgali, şehirde çıkan yangınlar, depremler sivil mimari örneklerinin büyük bir kısmının ortadan kalkmasına neden olmuştur. Bununla beraber günümüze gelen örnekler de Kahramanmaraş sivil mimarisi hakkında yeterli bilgi vermektedir.

Kahramanmaraş evlerinin tamamı güneye yöneliktir. Avlu içerisindeki bu evlere Enikli Kapı (Kuzulu Kapı) denilen bir kapıdan girilmektedir. Bu kapı bazen kemerli bazen de düz atkılıdır. Çoğu evlerde bu kapılar iç ve dış olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Avlular çoğunlukla taş kaplı olup, ortalarına yuvarlak, oval veya köşeli şadırvanlı havuzlar yerleştirilmiştir. Bazı örneklerde de havuzlar evin içerisine, birinci kata da alınmıştır.

Kahramanmaraş evlerinin bazılarında Su Koçu denilen su pompaları bulunmakta olup, bunlar aynı zamanda hidrofor görevini üstlenmişlerdir. Bu pompanın yardımı ile sular üç ve dördüncü kata kadar çıkarılabiliyordu.

Kahramanmaraş evleri çoğunlukla iki katlı olup, üç katlı olanlara da rastlanmaktadır. Bu evler yüksek avlu duvarları ile çevrili alanlarda yer almış olup, düzgün kesme taştan yapılmışlardır. Evlerin altındaki mahzenler aynı zamanda ahır olarak kullanılmış, zemin katta kiler, mutfak, depo gibi birimlere yer verilmiştir. Evlerin üst katları daha çok günlük yaşama uygun biçimde düzenlenmişlerdir. Evlerin ikinci katında Gezintiye denilen bir sofa bulunmaktadır. Bu sofanın çevresi camla kapatılmamış, dışarıya açık olarak bırakılmıştır. Odalar da doğrudan doğruya bu sofaya açılmaktadır. Kapıları ahşap, iki veya tek kanatlıdır. Kahramanmaraş evlerinde pencerelerin ayrı bir özelliği vardır. Bunlar tabandan tavana kadar büyük ve üzeri süslü tahtalarla şekillendirilmiştir. Ancak, ışık ve hava alan kısımları oldukça küçük tutulmuştur. Bunlara çeşitli şekillerde hareket edebilen veya panjurlar da eklenmiştir.

Bazı evler harem ve selamlık olarak iki ayrı bölümden meydana gelmiştir. Üst katlarda açık eyvan düzenlemeleri ile balkon ve sofalar önemli yeri tutmuşlardır. Evlerin çoğunun üzeri ahşap çatı ile örtülmüştür.

Kahramanmaraş’ta evler planlarına göre sekiz ayrı tipe ayrılmıştır. Bunlar ön cephe veya orta merdivenli, boydan boya açık sofalı evler; yandan merdivenli, T planlı sofalı evler; önden çift merdivenle çıkılan açık sofalı planlı evler; yandan merdivenli boydan açık sofalı evler; yandan merdivenli yarım sofalı planlı evler; evin arka duvarı içerisinden çıkılan çift merdivenli sofalı evler; merdivenleri sofanın cephesinden çıkan evlerdir.

Kahramanmaraş sivil mimari örneklerinde merdiven korkulukları ahşaptan yapılmıştır. Genellikle dolaplar, raflar işlemeli, kapılar çivisiz, sedir ağacından geçmeli olarak yapılmışlardır. Taşıyıcı sistemler taştan veya ahşaptandır. Taş duvarlar üzerine çoğu kez ahşap bir taban oturtulmuştur. Bu arada taş sütun başlıkları üzerine de ahşap kolonlar yerleştirilmiştir. Döşemeler, çatı çıkmaları ve sofalar ahşap konstrüksiyonludur. Üst katlarda bağdadi şekilde korkuluk ve kemerler yapılmıştır. Evlere uygulanan sıvalar pamuklu (kendirli) kireç kaymapı ve kum karışımıdır. Ayrıca bağdadi sıva üzerine tutkal karıştırılarak çıta üzerine yapılmışlardır. Bunlar hem içte hem de dışta kullanılmıştır.

Günümüze gelebilen, Aktar Halil Efendi’nin Evi, Arıkanlar Evi, Yüzbaşı Şerif Evi, Çelebiler Evi, Aytemizler Evi, Remzi Çuhadır Evi, Kadıoğlu Evi, Müftünün Evi, Hacı Hakkı Dulkadiroğlu Evi, Kadıoğlu Konağı, Kocabaşlar Evi, Ekenler Evi, Zeloğlu Konağı, Deligönüller Evi, Büyükçaparlar Evi, Abdullah Aydemir Evi ve Cemil Çiftaslan’ın Evi geleneksel Kahramanmaraş evlerine verilecek tipik örneklerdir.