Cady
01-26-2012, 13:59
İlk Çocukluk Döneminde Zihinsel Gelişim
Çocuklar iletişim aracı olan dili kazandıkça, çevrelerine çeşitli sorular yöneltmeye yanı sıra öğrenmeye karşı son derece ilgili, istekli ve meraklı görünmeye başlarlar. Dil ve kavram kazanımında oldukça büyük önem arz eden bu merak duygusu, 6 yaşla beraber en yüksek düzeyine ulaşır ( Altınköprü, 2002; Aydın & Aydın, 1999; Başaran, 1988; Koçak, 2000; Oktay, 2000; Poyraz, 2001). Hala sezgisel düşünen çocuk zihinsel gelişimde kesin bir dönemeç olan 7 yaşa kadar ön mantıksal düzeyde kalır (Aydın, 1997; Cole & Morgan, 2001; Metin, 1992; Morris, 2002; Piaget, 2000). Yinede bu dönemde gerçek ile gerçek olmayanı ayırt etmekte güçlük çekse bile, düşünce açısından gerçekçi, somut işlemleri tersine döndürebilen, sınıflama, sıralama, serileme, değişmezlik, sayı ve mekan kavramlarını oldukça iyi kullanabilecek zihinsel seviyededir (Aydın & Aydın, 1999; Yavuzer, 1998, 2003; Altuğ & Özkan, 1996; Metin, 1992; Morris, 2002; Piaget, 2000). Bu bağlamda, 6 yaş, kavramlar arasında bağlantı kurma yaşı olarak da anılır (Altuğ & Özkan, 1996; Piaget, 2000).
7 yaşından itibaren ise, çocuğun çevresi ve kendisiyle ilgili kavramlarında hızlı bir gelişme gözlenir. Eşya ve olaylar hakkında yaptığı analiz ve sentezler yoluyla birçok yeni kavramlar edinmekle beraber (Başaran, 1988; Ayhan, 1995) henüz kavramları tanımlamayı bilmemekte, nesneleri işaret ederek ya da kullanımlarına göre tanımlamakla yetinmektedir (Piaget, 2000). 8 yaşından sonra ise, sözel becerilerdeki artışla beraber, dil hızlı bir gelişim gösterir. 6 yaşında 2000-2500 kadar olan kelime dağarcığı bu yaşta 3000’lere ulaşır (Alıcıgüzel, 1998; Altınkörü, 2002; Aydın & Aydın, 1999; Baykoç ve ark., 2000; Yavuzer, 1998, 2003; Ryan, 2002; Brenner, 2002; Cole & Morgan, 2001; Poyraz, 2001). Yanı sıra mantıksal düşünce, sayı, zaman, mekan, boyut, hacim, uzaklık ve kardeş kavramları iyice yerleşmeye başlar (Aydın, 1997; Piaget, 2000; Yavuzer, 1998; Altuğ & Özkan, 1996; Aydın, 1999). Hala somut düşünmekle beraber zihinsel olarak oldukça gelişmiş durumdadır (Alıcıgüzel, 1998; Cole & Morgan, 2001).
Çocukların konuşmalarında dikkat çeken bir unsurda iletişimdeki kalitedir. 6 yaşlarında sadece hoşuna gittiği için konuşan, hayalle gerçeği karıştıran, karşındakinin dinleyip dinlemediğiyle ilgilenmeyen çocuk (Ryan, 2002; Piaget, 2000), 7 yaşına yaklaştıkça konuşmalarıyla başkalarını etkilemeye ve konuşmanın yönünü kendinden başkalarına doğru kaydırmaya başlamakta (Başaran, 1988; Piaget, 2000), 8 yaşında ise, fikir paylaşımlarında bulunarak münazaralara katılmakta ve merak ettikleri becerileri öğrenmeye çalışmaktadır (Yavuzer, 1998; Ryan, 2002).
Çocukların matematik kavramlarını kazanmaları incelendiğinde ise, 6 yaşa kadar olan dönemde basit işlemleri çözebildikleri (Güven, 1999; Metin, 1992), kendilerine yöneltilen problemlerin toplama ya da çıkarma işlemi gerektirdiğini kavradıkları, hatta çeşitli yollarla çözmeye çalıştıkları gözlenmektedir (Cole & Morgan, 2001; Güven, 1999; Piaget, 2000). Çoğunlukla deneme yanılmaya dayanan problem çözme becerisi, temel eğitim döneminde de gelişmeye devam etmektedir (Başaran, 1988).
Aynı şekilde, zaman kavramı da uzun sürede kazanılan kavramlardan biridir. Temel eğitim dönemine kadar olan çocuklar dünle yarını ayıramamakta, temel eğitim dönemiyle birlikte ise dün, bugün, yarını birbirinden ayırabilecek zihinsel yeterliliğe ulaşmaktadırlar. Yine de mevsim ya da uzun yıllara ilişkin zaman kavramları henüz bulanık, saat ve dakika kestirimleri zayıftır. Bununla beraber ancak 10 yaşından sonra zaman kavramı iyice gelişmektedir (Gövsa, 1998; Ryan, 2002; Başaran, 1988).
İlk Çocukluk Döneminde Cinsel Gelişim
Çocuğun benlik kavramını, özellikle de duygusal gelişimin önemli bir bölümünü etkileyen cinsel gelişimde (Binbaşıoğlu, 1995) aile ve çevre etkin bir rol üstlenmektedir. 3 yaşlarında cinsiyet farklarının bilincine varan çocuk, kendi cinsinden beklenilen şekilde davranmaya başlamış (cinsiyet devamlılığı) ve kendisine uygun olan cinsel rolü (cinsiyet tutarlılığı) benimsemiştir (Aydın, 1997; Fişek & Yıldırım, 1983; Morris, 2002). Özellikle 6 yaşa gelindiğinde, kendi cinsiyetinden duyduğu memnuniyetle (T.C.M.E.B. Tal. Ve Ter. Kur. Baş.36-72 Ay. Ço. İçin O.Ö.E.Prog; 2002) kendi cinslerinden oluşan gruplarla oyunlar oynamaktan çok hoşlanır (Başaran, 1988).
Çocuklarının cinsel konulara karşı ilgilerinin 2-3 yaşa kadar indiği bilinir, 5-6 yaşlarına gelindiğinde ise bu ilgi oldukça güçlü bir meraka dönüşür (Yavuzer, 1998, 2003). İkinci çocukluk döneminde de devam eden bu güçlü duygu, doyurulmadığı zaman, fanteziler üretme şekline dönüşür. İkinci çocukluk döneminin sonlarına yaklaştıkça cinsel konulara karşı ilgi azalmış görünmekte çocuk cinsel konuları konuşmaktan çekinmeye başlamaktadır (Başaran, 1988; Alper & Bayraktar & Karaçam, 2000, Yavuzer, 1998).
Freud, psikoseksüel teorisinde cinsel gelişimi evreler halinde inceleyerek gelişim sürecinin, vücudun kendisiyle ilgili dürtülerin odaklandığı kısmın adını alan dört belirgin evreyle bir de gizli (latent) evrede gerçekleştiğini, her evrenin, zihinsel yapılar tarafından idare edilen yeni ihtiyaçlar doğurduğunu, 5 yaşına kadar sırayla tüm evrelerden geçildiğini ve her evrenin bir öncekinden etkilenerek, bir sonrakini etkilediğini savunmuştur (Adasal, 1977; Feldman, 1997; Mischel & Plomin, 1999; Myers, 1998; Şendil, 1995; Uluğ, 1997; Wade & Tavris, 1999; Yanbastı, 1990; Plotnik, 1986).
KAYNAKÇA
Adasal, Rasim (1977). Normal ve Anormal Yönleriyle Yeni Medikal Psikoloji. 3. Baskı. İstanbul: Minnetoğlu Yayınları.
Alper, Yusuf & Bayraktar, Erhan & Karaçam, Özgür (2000). Herkes İçin Psikiyatri. İstanbul: Gendaş A.Ş.
Alıcıgüzel, İzzettin (1998). Çağdaş Okulda Eğitim ve Öğretim. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Altınköprü, Tuncel (2002). Eğitim Açısından Çocuk Psikolojisi Çocuğun Başarısı Nasıl Sağlanır. İstanbul: Hayat Yayınları.
Altuğ, Betül & Özkan, İshak. (1996). Bilişsel Süreçlerin Gelişimi. Psikiyatri Bülteni sayı 4(2), 58-64.
Ayhan, Halis (1995). Eğitim Bilimine Giriş. İstanbul: Şule Yayınları.
Aydın, Oktay & Aydın, Hülya Bilgin. (1999). Okul Öncesi Çocuğunun Gelişimsel Özellikleri. (Ed. Rengin Zembat), Marmara Üniversitesi Anaokulu/Anasınıfı El Kitabı (s. 11-18). İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Aydın, Betül (1997). Çocuk ve Ergen Psikolojisi. Marmara Üniversitesi Vakfı Yayınları No.1:İstanbul.
Aydın, Ayhan (1999). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Başaran, İbrahim Ethem (1988). Eğitim Psikolojisi Modern Eğitimin Psikolojik Temelleri. 9.Baskı. Ankara: Sevinç Matbaası.
Baykoç Dönmez, Necate & Abidoğlu, Ülkü & Dinçer, Çağlayan & Erdemir, Nilay & Gümüşçü, Şebnem (2000). Okul Öncesi Dönemde Dil Gelişimi Etkinlikleri. İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Binbaşıoğlu, Cavit (1998). Gelişim Psikolojisi. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi.
Brenner,Mark L. (2002). Çocuğa Hayır Demek Çözüm Değil. (Çev. Rahime Demir). İstanbul: Hayat Yayınları
Cole, Luella & Morgan, John J.B. (2001). Çocuk ve Gençlik Psikolojisi (Çev. Belkıs Halim Vassaf). İstanbul: M.B.E.Yayınları No: 3417.
Feldman,Robert (1997). Essentials of Understanding Psychology. Third Ed. USA: The Mc Graw-Hill Companies,İnc.
Fişek, Güler Okman & Yıldırım, Serap Maktav (1983). Çocuk Psikolojisi Türkiye’de Okul Öncesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Projesi. İstanbul: M.E.B. Yayınevi.
Güven, Yıldız (1999). Okul Öncesinde Matematik. (Ed. Rengin Zembat). Marmara Üniversitesi Anaokulu/Anasınıfı El Kitabı (s. 72-87). İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Güven, Yıldız (1999) Erken Çocuklukta Yaratıcılık Yeteneğini Tanıma ve Geliştirme. Rengin Zembat.(Ed), Marmara Üniversitesi Anaokulu/Ana sınıfı El Kitabı.s.113. İstanbul: Ya-Pa.
Gövsa, İbrahim Alaettin (1998). Çocukta Zihinsel Gelişim. İstanbul: Hayat Yayınları.
Gövsa, İbrahim Alaettin (1999). Çocukta Davranış Gelişimi. İstanbul: Hayat Yayınları.
Koçak, Nurcan (2000). Okul Öncesi Dönemde Türkçe Dil Eğitim Programı ve Uygulamalar. Selçuk Üniversitesi Anaokulu/Anasınıfı El Kitabı (s. 116-132). İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Metin, Nilgün (1992). Okul Öncesi Dönemdeki Çocuklarda Matematik Kavramlarının Gelişimi. 8. YA-PA Okul Öncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri (s.93-97).
Mischel, Walter & Plomin, Robert (1999). Introduction to Personality. Sixth Ed. New York: Harcourt Brace College Publishers.
Morgan, T.Clifford. (1993). Psikolojiye Giriş. (Ed. Sibel Karakaş). Ankara: Meteksan A.Ş.
Myers, David G. (1998). Psychology. Fifth Ed. U.S.A: Worth Publishers, Inc.
Oktay, Ayla (2000). Yaşamın Sihirli Yılları: Okul Öncesi Dönem. 2. Baskı. İstanbul: Epsilon Yayıncılık
Piaget,Jean. (2000). Çocukta Zihinsel Gelişim. (Çev. Hüsen Portakal). İstanbul: CemYayınevi.
Plotnik, Rod (1986). İntroduction to Psychology. Second Ed. New York: Random House.
Poyraz, Hatice (2001). 4-6 Yaş Okul Öncesi Çocuğunu Öğrenmeye Hazırlama. Gazi Üniversitesi Anaokulu/Anasınıfı El Kitabı (s.133-145). İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Ryan Jr., Bernard. (2002). Çocuğum Okula Başlıyor. (Çev.Müge İzmirli). İstanbul: Hayat Yayınları.
Şendil,Gül (1995). Büyüme Gelişme Olgunlaşma. İstanbul: Çantay Kitabevi.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı 36-72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı. (2002). İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Uluğ, Mücella Ormanlıoğlu (1997). Niçin Oyun? Çocuğun Gelişiminde ve Çocuğu Tanımada Oyunun Önemi. Göçebe Yayınları.
Wade, Carole & Tavris, Carol (1999). Invitation to Psychology. U.S.A: Addison- Wesley Educational Publisher Inc.
Yavuzer, Haluk (1998). Çocuk Psikolojisi. 16. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yavuzer, Haluk (2003). Çocuğunuzun İlk 6 Yılı. 16. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yanbastı, Gülgün (1990). Kişilik Kuramları. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 53 İzmir: Ege Üniversitesi Basım Evi.
Çocuklar iletişim aracı olan dili kazandıkça, çevrelerine çeşitli sorular yöneltmeye yanı sıra öğrenmeye karşı son derece ilgili, istekli ve meraklı görünmeye başlarlar. Dil ve kavram kazanımında oldukça büyük önem arz eden bu merak duygusu, 6 yaşla beraber en yüksek düzeyine ulaşır ( Altınköprü, 2002; Aydın & Aydın, 1999; Başaran, 1988; Koçak, 2000; Oktay, 2000; Poyraz, 2001). Hala sezgisel düşünen çocuk zihinsel gelişimde kesin bir dönemeç olan 7 yaşa kadar ön mantıksal düzeyde kalır (Aydın, 1997; Cole & Morgan, 2001; Metin, 1992; Morris, 2002; Piaget, 2000). Yinede bu dönemde gerçek ile gerçek olmayanı ayırt etmekte güçlük çekse bile, düşünce açısından gerçekçi, somut işlemleri tersine döndürebilen, sınıflama, sıralama, serileme, değişmezlik, sayı ve mekan kavramlarını oldukça iyi kullanabilecek zihinsel seviyededir (Aydın & Aydın, 1999; Yavuzer, 1998, 2003; Altuğ & Özkan, 1996; Metin, 1992; Morris, 2002; Piaget, 2000). Bu bağlamda, 6 yaş, kavramlar arasında bağlantı kurma yaşı olarak da anılır (Altuğ & Özkan, 1996; Piaget, 2000).
7 yaşından itibaren ise, çocuğun çevresi ve kendisiyle ilgili kavramlarında hızlı bir gelişme gözlenir. Eşya ve olaylar hakkında yaptığı analiz ve sentezler yoluyla birçok yeni kavramlar edinmekle beraber (Başaran, 1988; Ayhan, 1995) henüz kavramları tanımlamayı bilmemekte, nesneleri işaret ederek ya da kullanımlarına göre tanımlamakla yetinmektedir (Piaget, 2000). 8 yaşından sonra ise, sözel becerilerdeki artışla beraber, dil hızlı bir gelişim gösterir. 6 yaşında 2000-2500 kadar olan kelime dağarcığı bu yaşta 3000’lere ulaşır (Alıcıgüzel, 1998; Altınkörü, 2002; Aydın & Aydın, 1999; Baykoç ve ark., 2000; Yavuzer, 1998, 2003; Ryan, 2002; Brenner, 2002; Cole & Morgan, 2001; Poyraz, 2001). Yanı sıra mantıksal düşünce, sayı, zaman, mekan, boyut, hacim, uzaklık ve kardeş kavramları iyice yerleşmeye başlar (Aydın, 1997; Piaget, 2000; Yavuzer, 1998; Altuğ & Özkan, 1996; Aydın, 1999). Hala somut düşünmekle beraber zihinsel olarak oldukça gelişmiş durumdadır (Alıcıgüzel, 1998; Cole & Morgan, 2001).
Çocukların konuşmalarında dikkat çeken bir unsurda iletişimdeki kalitedir. 6 yaşlarında sadece hoşuna gittiği için konuşan, hayalle gerçeği karıştıran, karşındakinin dinleyip dinlemediğiyle ilgilenmeyen çocuk (Ryan, 2002; Piaget, 2000), 7 yaşına yaklaştıkça konuşmalarıyla başkalarını etkilemeye ve konuşmanın yönünü kendinden başkalarına doğru kaydırmaya başlamakta (Başaran, 1988; Piaget, 2000), 8 yaşında ise, fikir paylaşımlarında bulunarak münazaralara katılmakta ve merak ettikleri becerileri öğrenmeye çalışmaktadır (Yavuzer, 1998; Ryan, 2002).
Çocukların matematik kavramlarını kazanmaları incelendiğinde ise, 6 yaşa kadar olan dönemde basit işlemleri çözebildikleri (Güven, 1999; Metin, 1992), kendilerine yöneltilen problemlerin toplama ya da çıkarma işlemi gerektirdiğini kavradıkları, hatta çeşitli yollarla çözmeye çalıştıkları gözlenmektedir (Cole & Morgan, 2001; Güven, 1999; Piaget, 2000). Çoğunlukla deneme yanılmaya dayanan problem çözme becerisi, temel eğitim döneminde de gelişmeye devam etmektedir (Başaran, 1988).
Aynı şekilde, zaman kavramı da uzun sürede kazanılan kavramlardan biridir. Temel eğitim dönemine kadar olan çocuklar dünle yarını ayıramamakta, temel eğitim dönemiyle birlikte ise dün, bugün, yarını birbirinden ayırabilecek zihinsel yeterliliğe ulaşmaktadırlar. Yine de mevsim ya da uzun yıllara ilişkin zaman kavramları henüz bulanık, saat ve dakika kestirimleri zayıftır. Bununla beraber ancak 10 yaşından sonra zaman kavramı iyice gelişmektedir (Gövsa, 1998; Ryan, 2002; Başaran, 1988).
İlk Çocukluk Döneminde Cinsel Gelişim
Çocuğun benlik kavramını, özellikle de duygusal gelişimin önemli bir bölümünü etkileyen cinsel gelişimde (Binbaşıoğlu, 1995) aile ve çevre etkin bir rol üstlenmektedir. 3 yaşlarında cinsiyet farklarının bilincine varan çocuk, kendi cinsinden beklenilen şekilde davranmaya başlamış (cinsiyet devamlılığı) ve kendisine uygun olan cinsel rolü (cinsiyet tutarlılığı) benimsemiştir (Aydın, 1997; Fişek & Yıldırım, 1983; Morris, 2002). Özellikle 6 yaşa gelindiğinde, kendi cinsiyetinden duyduğu memnuniyetle (T.C.M.E.B. Tal. Ve Ter. Kur. Baş.36-72 Ay. Ço. İçin O.Ö.E.Prog; 2002) kendi cinslerinden oluşan gruplarla oyunlar oynamaktan çok hoşlanır (Başaran, 1988).
Çocuklarının cinsel konulara karşı ilgilerinin 2-3 yaşa kadar indiği bilinir, 5-6 yaşlarına gelindiğinde ise bu ilgi oldukça güçlü bir meraka dönüşür (Yavuzer, 1998, 2003). İkinci çocukluk döneminde de devam eden bu güçlü duygu, doyurulmadığı zaman, fanteziler üretme şekline dönüşür. İkinci çocukluk döneminin sonlarına yaklaştıkça cinsel konulara karşı ilgi azalmış görünmekte çocuk cinsel konuları konuşmaktan çekinmeye başlamaktadır (Başaran, 1988; Alper & Bayraktar & Karaçam, 2000, Yavuzer, 1998).
Freud, psikoseksüel teorisinde cinsel gelişimi evreler halinde inceleyerek gelişim sürecinin, vücudun kendisiyle ilgili dürtülerin odaklandığı kısmın adını alan dört belirgin evreyle bir de gizli (latent) evrede gerçekleştiğini, her evrenin, zihinsel yapılar tarafından idare edilen yeni ihtiyaçlar doğurduğunu, 5 yaşına kadar sırayla tüm evrelerden geçildiğini ve her evrenin bir öncekinden etkilenerek, bir sonrakini etkilediğini savunmuştur (Adasal, 1977; Feldman, 1997; Mischel & Plomin, 1999; Myers, 1998; Şendil, 1995; Uluğ, 1997; Wade & Tavris, 1999; Yanbastı, 1990; Plotnik, 1986).
KAYNAKÇA
Adasal, Rasim (1977). Normal ve Anormal Yönleriyle Yeni Medikal Psikoloji. 3. Baskı. İstanbul: Minnetoğlu Yayınları.
Alper, Yusuf & Bayraktar, Erhan & Karaçam, Özgür (2000). Herkes İçin Psikiyatri. İstanbul: Gendaş A.Ş.
Alıcıgüzel, İzzettin (1998). Çağdaş Okulda Eğitim ve Öğretim. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Altınköprü, Tuncel (2002). Eğitim Açısından Çocuk Psikolojisi Çocuğun Başarısı Nasıl Sağlanır. İstanbul: Hayat Yayınları.
Altuğ, Betül & Özkan, İshak. (1996). Bilişsel Süreçlerin Gelişimi. Psikiyatri Bülteni sayı 4(2), 58-64.
Ayhan, Halis (1995). Eğitim Bilimine Giriş. İstanbul: Şule Yayınları.
Aydın, Oktay & Aydın, Hülya Bilgin. (1999). Okul Öncesi Çocuğunun Gelişimsel Özellikleri. (Ed. Rengin Zembat), Marmara Üniversitesi Anaokulu/Anasınıfı El Kitabı (s. 11-18). İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Aydın, Betül (1997). Çocuk ve Ergen Psikolojisi. Marmara Üniversitesi Vakfı Yayınları No.1:İstanbul.
Aydın, Ayhan (1999). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Başaran, İbrahim Ethem (1988). Eğitim Psikolojisi Modern Eğitimin Psikolojik Temelleri. 9.Baskı. Ankara: Sevinç Matbaası.
Baykoç Dönmez, Necate & Abidoğlu, Ülkü & Dinçer, Çağlayan & Erdemir, Nilay & Gümüşçü, Şebnem (2000). Okul Öncesi Dönemde Dil Gelişimi Etkinlikleri. İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Binbaşıoğlu, Cavit (1998). Gelişim Psikolojisi. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi.
Brenner,Mark L. (2002). Çocuğa Hayır Demek Çözüm Değil. (Çev. Rahime Demir). İstanbul: Hayat Yayınları
Cole, Luella & Morgan, John J.B. (2001). Çocuk ve Gençlik Psikolojisi (Çev. Belkıs Halim Vassaf). İstanbul: M.B.E.Yayınları No: 3417.
Feldman,Robert (1997). Essentials of Understanding Psychology. Third Ed. USA: The Mc Graw-Hill Companies,İnc.
Fişek, Güler Okman & Yıldırım, Serap Maktav (1983). Çocuk Psikolojisi Türkiye’de Okul Öncesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Projesi. İstanbul: M.E.B. Yayınevi.
Güven, Yıldız (1999). Okul Öncesinde Matematik. (Ed. Rengin Zembat). Marmara Üniversitesi Anaokulu/Anasınıfı El Kitabı (s. 72-87). İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Güven, Yıldız (1999) Erken Çocuklukta Yaratıcılık Yeteneğini Tanıma ve Geliştirme. Rengin Zembat.(Ed), Marmara Üniversitesi Anaokulu/Ana sınıfı El Kitabı.s.113. İstanbul: Ya-Pa.
Gövsa, İbrahim Alaettin (1998). Çocukta Zihinsel Gelişim. İstanbul: Hayat Yayınları.
Gövsa, İbrahim Alaettin (1999). Çocukta Davranış Gelişimi. İstanbul: Hayat Yayınları.
Koçak, Nurcan (2000). Okul Öncesi Dönemde Türkçe Dil Eğitim Programı ve Uygulamalar. Selçuk Üniversitesi Anaokulu/Anasınıfı El Kitabı (s. 116-132). İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Metin, Nilgün (1992). Okul Öncesi Dönemdeki Çocuklarda Matematik Kavramlarının Gelişimi. 8. YA-PA Okul Öncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri (s.93-97).
Mischel, Walter & Plomin, Robert (1999). Introduction to Personality. Sixth Ed. New York: Harcourt Brace College Publishers.
Morgan, T.Clifford. (1993). Psikolojiye Giriş. (Ed. Sibel Karakaş). Ankara: Meteksan A.Ş.
Myers, David G. (1998). Psychology. Fifth Ed. U.S.A: Worth Publishers, Inc.
Oktay, Ayla (2000). Yaşamın Sihirli Yılları: Okul Öncesi Dönem. 2. Baskı. İstanbul: Epsilon Yayıncılık
Piaget,Jean. (2000). Çocukta Zihinsel Gelişim. (Çev. Hüsen Portakal). İstanbul: CemYayınevi.
Plotnik, Rod (1986). İntroduction to Psychology. Second Ed. New York: Random House.
Poyraz, Hatice (2001). 4-6 Yaş Okul Öncesi Çocuğunu Öğrenmeye Hazırlama. Gazi Üniversitesi Anaokulu/Anasınıfı El Kitabı (s.133-145). İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Ryan Jr., Bernard. (2002). Çocuğum Okula Başlıyor. (Çev.Müge İzmirli). İstanbul: Hayat Yayınları.
Şendil,Gül (1995). Büyüme Gelişme Olgunlaşma. İstanbul: Çantay Kitabevi.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı 36-72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı. (2002). İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Uluğ, Mücella Ormanlıoğlu (1997). Niçin Oyun? Çocuğun Gelişiminde ve Çocuğu Tanımada Oyunun Önemi. Göçebe Yayınları.
Wade, Carole & Tavris, Carol (1999). Invitation to Psychology. U.S.A: Addison- Wesley Educational Publisher Inc.
Yavuzer, Haluk (1998). Çocuk Psikolojisi. 16. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yavuzer, Haluk (2003). Çocuğunuzun İlk 6 Yılı. 16. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yanbastı, Gülgün (1990). Kişilik Kuramları. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 53 İzmir: Ege Üniversitesi Basım Evi.