Türkler ve İlk Türk Devletleri


Türkler, M.Ö. 7. yüzyılda Köğmen dağları eteklerinde, Ural-Altay grubunun bir dil altında birleşmiş halk topluluğu olarak tarih sahnesine çıktılar. Tarih boyunca Asya, Avrupa ve Afrika'da irili ufaklı bir çok devlet kurdular. Gittikleri coğrafyalara kendi kültürlerini de götürdüler; o coğrafyalardaki kültürlerden de etkilendiler.

Çin kaynaklarına göre Asya'da Türk siyasi varlığı ilk kez M.Ö. 3. yüzyılda Hunlar'la başladı. Mete Han zamanında büyük bir imparatorluk kuran Hunlar, Moğolları ve Yeniçileri yenerek, Çin'in batı kapıları ile ticaret yollarını denetimleri altına aldılar. Mete Han öldüğünde Büyük Hun İmparatorluğu, mülki ve askeri teşkilatı, iç ve dış politikası, dini, ordusu, savaş tekniği ve sanatı ile gücünün doruğundaydı.

Asya Hun İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra, 552 yılında Altay dağlarının doğu eteklerinde Göktürk İmparatorluğu'nun tarih sahnesine çıktığını görüyoruz. Türk sözünü ilk kez resmi devlet adı olarak kabul eden Göktürkler, eski Hun İmparatorluğu'nun başkent bölgesi Ötüken'i kendilerine merkez seçerek önce hakanlık kurdular, daha sonra geniş bir coğrafyaya yayılarak imparatorluk haline geldiler. Yalnız savaşçılık ve alplık ile hakanlığın yönetilemeyeceğini, bilgeliğin de gerekli olduğunu savunuyorlardı. Bilge Kağan ve Kül Tigin, Türk devlet adamlığının en bilge ve en kahraman kişileri olarak tarihte yer aldılar. Her iki hakan ve yine Göktürk hakanlarından olan Tonyukuk, icraatlarını, Orhun Yazıtları denilen Türk tarihinin ilk yazılı belgeleri ile ebedileştirdiler.

Uygurlar, 741 yılında, Göktürklerden sonra üçüncü Türk devletini kurdular. Orhun ve Selenge vadilerinin yerli halkı olan Uygurlar, kuzeybatıdaki Kırgız Türkleri'nin başkente düzenledikleri baskın sonucu dağıldılar.



Göktürk Hakanı Kül Tigin Heykeli Ulanbatur – Moğolistan

Kaynak: T.C. BAŞBAKANLIK BASIN-YAYIN ve ENFORMASYON GENEL MÜDÜRLÜĞÜ