Nobility
02-06-2010, 13:56
Asil adi Giyaseddin Ebu'l Feth Bin Ibrahim El Hayyam' dir.18 Mayis 1048'de Iranin Nisabur kentinde dogan Ömer Hayyam bir çadircinin ogluydu. Çadirci anlamina gelen soyadini babasinin mesleginden almistir.Fakat o soyisminin çok ötesinde islere imza atmistir.Ilgilendigi ilimler:matematik ,fizik,astronomi,siir,tip,müzik. Horasan'in yildizi; Iran'in; Irak'i Acemi ve Irak'i Arabi olmak üzere her iki Irak'in dahisi, feylesoflarin prensi Ömer!
Daha yasadigi dönemde Ibn-i Sina'dan sonra Dogu'nun yetistirdigi en büyük bilgin olarak kabul ediliyordu. Tip, fizik, astronomi, cebir, geometri ve yüksek matematik alanlarinda önemli çalismalari olan Ömer Hayyam için “zamanin bütün bilgilerini bildigi” söylenirdi. O herkesten farkli olarak yaptigi çalismalarin cogunu kaleme almadi, oysa O ismini çokça duydugumuz teoremlerin isimsiz kahramanidir. Elde bulunan ender kayitlara dayanilarak Ömer Hayyam'in çalismalari söyle siralanabilir:
Yazdigi bilimsel içerikli kitaplar arasinda Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel Bilimler Alaninda Bir Özet, Varlikla Ilgili Bilgi Özeti, Olus ve Görüsler, Bilgelikler Ölçüsü, Akillar Bahçesi yer alir. En büyük eseri Cebir Risalesi'dir. On bölümden olusan bu kitabin dört bölümünde kübik denklemleri incelemis ve bu denklemleri siniflandirmistir. Matematik tarihinde ilk kez bu siniflandirmayi yapan kisidir. O cebiri, “ sayisal ve geometrik bilinmeyenlerin belirlenmesini amaçlayan bilim” olarak tanimlardi.Matematik bilgisi ve yetenegi zamanin çok ötesinde olan Ömer Hayyam denklemlerle ilgili basarili çalismalar yapmistir. Nitekim, Hayyam 13 farkli 3. dereceden denklem tanimlamistir. Denklemleri çogunlukla geometrik metod kullanarak çözmüstür ve bu çözümler zekice seçilmis konikler üzerine dayandirilmistir. Bu kitabinda iki konigin arakesitini kullanarak 3. dereceden her denklem tipi için köklerin bir geometrik çizimi bulundugunu belirtir ve bu köklerin varlik kosullarini tartisir.Bunun yanisira Hayyam, binom açilimini da bulmustur.Binom teoerimini ve bu açilimdaki katsayilari bulan ilk kisi oldugu düsünülmektedir. (Pascal üçgeni diye bildigimiz sey aslinda bir Hayyam üçgenidir )
21 Mart 1079 yilinda tamamladigi, halk arasinda “Ömer Hayyam Takvimi” bugün ise “Celali Takvimi” olarak bilinen takvim için büyük çaba sarf etmistir. Günes yilina göre düzenlenen bu takvim 5000 yilda bir gün hata verirken, bugün kullandigimiz Gregoryen Takvimi 3330 yilda bir gün hata vermektedir. Eserleri arasinda Ibn-i Sina'nin Temcid (Yücelme) adli eserinin yorum ve tercümesi de yer alir.
Ögrenimi tamamlayan Ömer Hayyam kendisine bugünlere kadar uzanacak bir ün kazandiran Cebir Risaliyesi'ni ve Rubaiyat'i Semerkant'ta kaleme almistir. Dönemin üç ünlü ismi Nizamülmülk, Hasan Sabbah ve Ömer Hayyam bu sehirde bir araya gelmistir. Dönemin hakani Meliksah, adi devlet düzeni anlamina gelen ve bu ada yakisir yasayan veziri Nizamülmülk'e çok güvenirdi. Ömer Hayyam ile ilk kez Semerkant'ta tanisan Nizam onu Isfahan'a davet eder. Orada bulustuklarinda O'na devlet hülyasindan bahseder ve bu büyük hayalinin gerçeklesmesi için Hayyam'dan yardim ister. Fakat Hayyam devlet islerine karismak istemez ve teklifini geri çevirir. Saray entrikalarindan hayatinin sonuna kadar uzak kalmayi yegler.
Ilmini genisletmek için zamanin ilim merkezleri olan Semerkand, Buhara, Isfahan'a yolculuklar yapmistir. 4 Aralik 1131'de dogdugu yer olan Nisabur'da fani dünyaya veda eder.
Allah rahmet eylesin...
Daha yasadigi dönemde Ibn-i Sina'dan sonra Dogu'nun yetistirdigi en büyük bilgin olarak kabul ediliyordu. Tip, fizik, astronomi, cebir, geometri ve yüksek matematik alanlarinda önemli çalismalari olan Ömer Hayyam için “zamanin bütün bilgilerini bildigi” söylenirdi. O herkesten farkli olarak yaptigi çalismalarin cogunu kaleme almadi, oysa O ismini çokça duydugumuz teoremlerin isimsiz kahramanidir. Elde bulunan ender kayitlara dayanilarak Ömer Hayyam'in çalismalari söyle siralanabilir:
Yazdigi bilimsel içerikli kitaplar arasinda Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel Bilimler Alaninda Bir Özet, Varlikla Ilgili Bilgi Özeti, Olus ve Görüsler, Bilgelikler Ölçüsü, Akillar Bahçesi yer alir. En büyük eseri Cebir Risalesi'dir. On bölümden olusan bu kitabin dört bölümünde kübik denklemleri incelemis ve bu denklemleri siniflandirmistir. Matematik tarihinde ilk kez bu siniflandirmayi yapan kisidir. O cebiri, “ sayisal ve geometrik bilinmeyenlerin belirlenmesini amaçlayan bilim” olarak tanimlardi.Matematik bilgisi ve yetenegi zamanin çok ötesinde olan Ömer Hayyam denklemlerle ilgili basarili çalismalar yapmistir. Nitekim, Hayyam 13 farkli 3. dereceden denklem tanimlamistir. Denklemleri çogunlukla geometrik metod kullanarak çözmüstür ve bu çözümler zekice seçilmis konikler üzerine dayandirilmistir. Bu kitabinda iki konigin arakesitini kullanarak 3. dereceden her denklem tipi için köklerin bir geometrik çizimi bulundugunu belirtir ve bu köklerin varlik kosullarini tartisir.Bunun yanisira Hayyam, binom açilimini da bulmustur.Binom teoerimini ve bu açilimdaki katsayilari bulan ilk kisi oldugu düsünülmektedir. (Pascal üçgeni diye bildigimiz sey aslinda bir Hayyam üçgenidir )
21 Mart 1079 yilinda tamamladigi, halk arasinda “Ömer Hayyam Takvimi” bugün ise “Celali Takvimi” olarak bilinen takvim için büyük çaba sarf etmistir. Günes yilina göre düzenlenen bu takvim 5000 yilda bir gün hata verirken, bugün kullandigimiz Gregoryen Takvimi 3330 yilda bir gün hata vermektedir. Eserleri arasinda Ibn-i Sina'nin Temcid (Yücelme) adli eserinin yorum ve tercümesi de yer alir.
Ögrenimi tamamlayan Ömer Hayyam kendisine bugünlere kadar uzanacak bir ün kazandiran Cebir Risaliyesi'ni ve Rubaiyat'i Semerkant'ta kaleme almistir. Dönemin üç ünlü ismi Nizamülmülk, Hasan Sabbah ve Ömer Hayyam bu sehirde bir araya gelmistir. Dönemin hakani Meliksah, adi devlet düzeni anlamina gelen ve bu ada yakisir yasayan veziri Nizamülmülk'e çok güvenirdi. Ömer Hayyam ile ilk kez Semerkant'ta tanisan Nizam onu Isfahan'a davet eder. Orada bulustuklarinda O'na devlet hülyasindan bahseder ve bu büyük hayalinin gerçeklesmesi için Hayyam'dan yardim ister. Fakat Hayyam devlet islerine karismak istemez ve teklifini geri çevirir. Saray entrikalarindan hayatinin sonuna kadar uzak kalmayi yegler.
Ilmini genisletmek için zamanin ilim merkezleri olan Semerkand, Buhara, Isfahan'a yolculuklar yapmistir. 4 Aralik 1131'de dogdugu yer olan Nisabur'da fani dünyaya veda eder.
Allah rahmet eylesin...