ALIŞVERİŞ BELGESİ:

FATURA:
Fatura, satılan mal veya yapılan iş karşılığında alıcının aldığı veya yaptığı işini cinsini, miktarını, fiyatını ve karşılığında borçlandığı meblağı göstermek üzere satıcı tarafından düzenlenip alıcıya verilen ticari bir belgedir. Alım satım işlemlerinde kullanılan belgelerin önemlisi olan faturalar, kullandıkları yerlere göre çeşitli isimler alırla ise de şekil ve muhteva bakımından aynıdırlar. Vergi kanunlarımıza bağlı hizmet gören veya satış yapan herkes fatura vermek ve almak zorundadır. Verilen faturaların kopyalarıyla alınan faturaların asılları, kanunun gösterdiği zamana kadar saklar. Faturayı alan kimse, aldığı tarihten itibaren 8 gün içinde itiraz etme hakkına sahiptir.

FATURA DÜZENİ:
Kullanılacak faturalar notere tasdik ettirilmiş veya anlaşmalı matbaalarda bastırılmak suretiyle temin edilmiş olmalıdır.
Faturalar sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.
Faturalar; mürekkepli kalem, makine (daktilo ve bilgisayar yazıcı) ya da kopya kurşun kalem ile düzenlenir.
Faturalar Türkçe olarak düzenlenir.
Faturalar en az bir asıl ve bir suret olmak üzere düzenlenir.
Faturanın baş tarafında iş sahibinin veya namına imzaya yetkili olanların imzası bulunmalıdır.
Fatura malın teslim edildiği ve hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en fazla 10 gün içinde düzenlenmelidir.
Fatura düzenlemek zorunda olanlar, müşterinin adı ve soyadı ile bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarasının doğruluğundan sorumludurlar.

KAPALI FATURA:
Alıcının faturadan doğan borcunun faturanın düzenlediği anda ödemesi durumunda kesilen faturaya denir.

AÇIK FATURA:
Alıcının faturadan doğan borcunu tarafından düzenlediği anda değil de, daha sonra ödeyeceği durumlarda kesilen faturaya denir.

Fatura kullanmak zorunda olan I. Ve II. Sınıf tacirlerle defter tutmak zorunda olan çiftçilerin mal veya hizmetin bedeli 1 liranın altında ise fatura vermeyebilir. Fatura erine perakende satış belgelerinden biri verilecektir.

SEVK İRSALİYESİ:
Ticari bir malın bir yerden bir yere taşınması sırasında, taşınan malın cinsini ve miktarını gösteren bir belgedir.

Satılan mal, alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşınıyor ve taşıttırılıyorsa, sevk irsaliyesini satıcı düzenler. Malın alıcı tarafında taşınması ve taşıttırılması halinde sevk irsaliyesini alıcı düzenler. Ancak alıcı ve satıcının bu konuda anlaşmaları halinde, sevk irsaliyesi satıcı tarafından da düzenlenebilir. Bu durumda alıcı tarafından ayrıca sevk irsaliyesi düzenlenmez.

Malın bir mükellefin birden çok işyeri ile şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde de malı gönderen sevk irsaliyesi düzenlemek zorundadır.

Sevk irsaliyesi şu iki durumda aranmaz:
En son tüketicilerin, perakende olarak satın aldıkları malları taşıması veya taşıtması halinde,
Mükelleflerin faaliyetlerine ilişkin iş yerlerine kullanılmak veya tüketilmek amacıyla satın aldıkları küçük hacimli ve değeri 7.60 YTL’yı aşmayan malları taşımaları veya taşıttırmaları durumundadır.

İRSALİYELİ FATURA:
Sevk irsaliyesi ve fatura yerine geçen sevk irsaliyesi ve fatura bilgilerini içeren belgeye denir.

Mal veya hizmeti satan işletmeler tarafından en az 3 nüsha olarak düzenlenir. İrsaliyeli faturanın 2 nüshası mutlaka malı taşıyan araçta bulundurulur.

İrsaliyeli faturanın kullanılması, mükellefin isteğine bağlıdır. İrsaliyeli fatura kullanma usulünü seçen mükelleflerin, ayrıca fatura ve sevk irsaliyesi düzenlemelerine gerek yoktur.

İrsaliyeli fatura kullanma ile ilgili yasal düzenlemenin esasları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
Mükellefler; faaliyetleri ile ilgili olarak irsaliyesi fatura kullanmalarının yanı sıra; fatura ve sevk irsaliyesinin ayrı ayrı kullanabilirler.
İrsaliyeli fatura uygulanmasını seçenlerden malı satan alan mükelleflerin, bu malları taşımaları ve taşıttırmaları esnasında irsaliyeli fatura bulunması halinde, bunları sevk irsaliyesi düzenleme yükümlülükleri yoktur.
İrsaliyeli fatura, mükellefler tarafından anlaşmalı matbaalardan fatura ölçülerinde bastırılacaktır.
İrsaliyeli fatura mükellefinden yaralanmak isteyen mükellefler, hesap dönemi başında önce irsaliyeli fatura temin etmeleri gerekmektedir. Uygulama ise hesap dönemi başında geçilmesi gerekir.
İrsaliyeli fatura düzenleme usulünü seçen mükelleflerin daha önce ellerinde bulunan kullanılmamış sevk irsaliyesi ve faturaların vergi dairelerine götürerek iptal ettirmeleri gerekir.

PERAKENDE FİŞİ:
Ödeme Kaydedici cihaz kullanmayan işletmeleri fatura vermek zorunda olmadıkları satışları için düzenledikleri belgeye denir.

GİDER PUSULASI:
I. ve II. Sınıf tacirlerle defter tutmak zorunda olan serbest meslek sahiplerinin ve çiftçilerin;
Kazançları götürü usule tespit olunan tüccarına,
Kazançları götürü usulle tespit olunan serbest meslek erbabına;
Vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları mal ve hizmetler için düzenleyip işi yapana veya hizmeti satana imza ettirilecekleri belgelere denir.

Bu belgeler I. Ve II. Sınıf tacirlerin; zati eşyalarını kimselerden satın aldıkları altın mücevher gibi kıymetli eşyalar için de düzenlenir. Gider pusulası 2 nüsha olarak düzenlenir.

Nüshalardan biri tacirde, diğeri ise işi yapanda veya malı hizmeti satanda kalır. Makbuzlar da olduğu gibi damga pulu yapıştırılır.

Gider pusulasında en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gerekir:
Malı satın alan veya işi yaptıran tüccarın adı soyadı veya ticaret unvanı ve adresi ile pusulanın seri ve müteselsil sıra numarası yazılmış olacaktır.
Pusulanın tarihi malı satan veya işi yapanın adı soyadı ve ticaret unvanı, adresine ilişkin bilgilere ait yerler ile, satılan malın veya yapılan işin mahiyeti cinsi ve nev’i ile miktarı ve bedeli ve iş ücretinin gösterileceği sütunlar yer alacak ve hususlarını yazılabilmesi için yeterli aralıklar bırakılacaktır.

Gider pusulası 14x20 cm ebadından biri asıl biri örnek olmak üzere en az 2 nüsha basılır ve düzenlenir.

Gider pusulalarında şu hususların belirtilmesi gerekir:
Yapılan işin veya hizmetin mahiyeti,
Yapılan iş veya hizmetin ücreti,
İş veya hizmeti yapanın adı, soyadı ve adresi,
İş veya hizmetin yapılma tarihi,
Seri ve sıra no’su,
Tarafların bağlı oldukları vergi dairesi ve hesap numaraları

SERBEST MESLEK MAKBUZU:
Serbest meslek erbabı yaptıkları iş ve hizmet karşılığında aldıkları ücreti gösteren bir belge verirler. Bu belgenin müşterinin istemesine bakılmaksızın 2 nüsha olarak düzenlenir ve serbest meslek erbabı tarafından imzalanır. Serbest meslek erbabı yapılan ödemeler gelir vergisi kanununun kapsamına giriyor ise, ödemelerden %15 stopaj uygulanır. Kesilen bu miktar bağlı oldukları vergi dairesine zamanında ödenir.

Serbest meslek makbuzunda en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gerekir:
Makbuzu verenin adı soyadı veya unvanı, adresi, vergi dairesi ve hesap numarası
ile makbuzun seri ve müteselsil sıra numarası olacaktır.
Müşterinin adı, soyadı ve unvanı, adresi ve makbuz tarihi ile alınan paranın miktarının yapabileceği yeterli aralıklarda boş yerler bulunacaktır. Ayrıca müşteri vergi mükellefi ise bağlı bulunduğu vergi dairesi ve hesap numarası.

Serbest meslek makbuzu 14x20 cm veya 14x10 cm biri asıl biri örnek olarak 2 nüsha düzenlenir.

7) MÜSTAHSİL MAKBUZU:
Defter tutmak zorunda olanlar tacirler götürü usulde tabi veya vergiden muaf üreticilerden mal aldıklarında bunların faturaları olmadığından fatura yerine geçen bir belge – müstahsil makbuzu – düzenleyerek alırlar. Müstahsil makbuzu 2 nüsha halinde düzenlenir ve üretici veya onun adına satışı yapan aracı ile alıcı tüccar tarafından imzalanır. Müstahsil makbuzlarda olduğu damga pulu yapıştırılır. Avans üzerine yapılan alışlarda belge malın tesliminde düzenlenir. Ayrıca Müstahsil makbuzunda müstahsilden alınan ürünün bedeli üzerinden gelir vergisi stopajı da gösterilir.

Müstahsil makbuzunda en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gerekir:
Malı satın alan tüccar veya çiftçinin adı soyadı, unvanı, adresi ve seri müteselsil sıra numarası yazılı bulunacaktır.
Ayrıca satın alınan malın cinsi, miktarı ve bedelinin gösterileceği sütunlar ile makbuzun tarihi, malı satan çiftçinin adı, soyadı ve ikametgah adresinin yazılabileceği boş yerler bulunacak ve yeterli aralıklar bırakılacaktır.

Müstahsil makbuzu 14x10 cm ebadında biri asıl biri örnek olarak en az 2 nüsha basılır ve düzenlenir.

8) YAZAR KASA GÜNLÜK “Z” RAPORU:
Yazar kasalar elektronik hafızalı olduğundan kesilen satış fişleri ile ilgili bilgiler hafızada saklanır. O gün kesilen satış fişlerinin döküme “z” raporu denir.

9) MALİ BELLEK RAPORU:
Yazar kullanan ve perakende satış yapan işletmeler ise başladıkları tarihten itibaren mali bellek raporunu çıkardıklar güne kadar yaptıkları satışları gösteren rapordur.

10) ADİSYON:
Adisyon sunulan hizmeti ile malın cinsi ve miktarını göstermek amacıyla düzenlenen bir belgedir. Lokanta, kafeterya, hastane, gazino gibi eğlence erlerinde faturadan önce düzenlenen belgedir. Adisyon en az aşağıdaki bilgilerden düzenlenir:
Adisyon ibaresi,
Maliye Bakanlığı klişesi
Mükellefin adı soyadı iş adresi
Hizmetin cinsi miktarı
Düzenleme tarihi saati sıra numarası
Adisyonun basıldığı matbaa ile ilgili bilgiler

11) GİRİŞ VE YOLCU TAŞIMA BİLETLERİ:
Şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapan taşımacılığı yapan işletmelerden bilet kesme zorunluluğundan olan işletmeler tarafından düzenlenen taşıtların her seferi için yolcuların taşıttaki oturma yerlerini planlı bir şekilde gösteren belgedir.

12) GÜNLÜK MÜŞTERİ LİSTELERİ ve YOLCU TAŞIMA LİSTELERİ:
Giriş ve yolcu taşıma biletlerinin günlük planlı bir şekilde gösteren listeye günlük müşteri ve yolcu taşıma listeleri denir.

Yolcu listelerinde en az aşağıdaki bilgiler bulunur:
Yolcu listesi ibaresi
Maliye Bakanlığı klişesi
Yolcu listesinin düzenleyenin adı soyadı
Taşıtı işleyen mükellefin adı soyadı varsa ticaret unvanı
Seri müteselsil numarası
Düzenleyenin imzası

SENETLER

BONO:
Bono ya da emre muharrer senet, borçlusu tarafından alacaklıya verilen ve belli bir paranı bir süre sonra ödeyeceği bildiren bir belgedir. Bonoda senet borçlusu senet alacaklısına senete gösterilen alacağı vadesinde kayıtsız şartsız ödeyeceğini kabul ve taahhüt eder.

Bunda iki ilişkin vardır. Bono düzenleyen için borç, lehtar için alacak senedi değerindedir. Bonodaki şekil şartları T.T.K.’NUN 688. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu şartlar şunlardır:
Senet metninde bono ve emre muharrir senet sözcüğü
Kayıtsız şartsız belirli bir bedeli vaadi
Vade
Ödeme yeri
Kimi kimin emrine ödenecek ise onun adı soyadı
Senedin tanzim edildiği gün, yer ve tanzim edenin imzası

2) ÇEK:
Çek, bir bankaya hitaben yazılmış ve T.T.K.’da belirlenen hükümlere göre düzenlenmiş ödeme emri niteliğinde olan kıymetli evraktır. Çekte üç taraf vardır. Çeki düzenleyen kişi keşideci, çeki ödeyecek banka şubesine muhatap ve kişide edilmiş çeki elinde bulunduran kimsede alacaklı (hamil) denir.

Banka, çek düzenleme konusunda ilgili kişiyle bir anlaşma yaparak çek karnesi verir. Çek ancak bir banka üzerine keşide edilebilir. Çekin tahsili edilebilmesi için bankada keşidecinin emrin ayrılmış bir hesapla çekin ibraz edildiği anda ödenir. Çek damga vergisine tabi değildir.

T.T.K.’nun 692. Maddesinde bulunması gereken unsurlar şunlardır:
Çek sözcüğü
Kayıtsız ve şartsız belli bir bedelinin ödenmesi için havale
Ödenecek kimsenin adı soyadı
Ödeme yeri
Keşide günü ve yeri
Keşidecinin imzası




POLİÇE:
Poliçe, alacaklı tarafından belli bir süre sonra belli bir meblağın kendisine veya başkasına ödenmesi için borçluya yazılan senettir.
POLİÇENİN TARAFLARI:
KEŞİDECİ: Senedi düzenleyen kişidir.
HAMİL: Poliçeyi taşıyan kişidir.
MUHATAP: Poliçe bedelini ödeyecek olan kişidir.

C) BORDROLAR:
Çalışanlarının ücretlerini ayrıntılarıyla gösteren bir cetveldir.

AYLIK ÜCRET BORDROSU:
İşveren her ay ödediği ücretler için aylık bordrosu düzenlenir.
Örnek:İşyerinde günlük ücreti 4.20 YTL olan bir işçi nisan ayında 2006’de tam ay çalışmış olup, mesai yapmamıştır. İşyerinde 15 işçi çalışmakta olup işyeri tehlike sınıfı 3’tür?
BRÜT ÜCRET : 4.20 X 30 = 126 YTL
SSK İŞÇİ PAYI : 126 X 0,14 = 17.64 YTL
İŞSİZLİK SİG. : 126 X 0,01 = 1.26 YTL
GELİR V. MATRAHI :B.Ü. – ( SSK İŞÇİ + İŞSİZLİK SİG. + ÖZEL İND. )
126– (17.64 + 1.26 + 30 )
126 – 48.90
77.10 YTL
GELİR VERGİSİ : 77.10 X 0,15 = 11.57 YTL
DAMGA VERGİSİ : 126 X 0,006 = 0.76 YTL
KESİNTİLER TOP. : SSK PRİM İŞÇİ PAYI + GELİRVERGİSİ + DAMGA VERGİSİ
17.64 + 11.57 + 0.76
29.97 YTL
NET ÜCRET :B.Ü. – KESİNTİLER TOPLAMI
126 – 29.97
96.03 YTL

FAZLA MESAİ ÜCRET BORDROSU:
İşlerin haftalık çalışma saati toplamı 45 saattir. Bazı işyerleri haftanın 6 günü çalışıp bir gün izin kullanırlar. Bu durumda işçinin günlük çalışma saati toplamı 45 / 6 = 7.5 saat olur. Bazı işyerleri ise haftada 5 gün çalışıp, 2 gün izin kullanılırlar. Bu işyerlerinde günlük çalışma saati toplamı 45 / 5 = 9 saattir.

İşçilerin yukarıda belirtilen saatlerden fazla çalıştırılmaları halinde kendilerine fazla mesai ücreti ödenmesi gerekir. Fazla mesai ücretleri normal iş günlerinde yapılan fazla mesailer için sat ücretinin %50 fazlasıyla (1,5 katı), tatil günlerinde yapılan fazla mesailer için ise %100 fazlasıyla (2 katı) ödeme yapılır. Bu oranlar iş kanununda belirtilen en düşük oranlar olup toplu sözleşmeler ile işçilerin istediği artırılabilir. Fazla mesai ücreti ve işçinin o döneme ait brüt ücreti toplama SSK tavan tutarını geçerse sigorta primleri tavan tutar üzerinden hesaplanır.

ÖRNEK:Bir işçi işyerinde 1 ayda 23 gün çalışmıştır. İşçinin bir günlük ücreti 4.20 YTL’dir. İşçi ayrıca 2 gün hafta sonu, hafta içinde de 18 gün mesaiye kalmıştır. İşçinin 1 aylık net ücretini hesaplayınız. (hafta sonu mesai ücreti %100, hafta içi %50 zamlıdır.) İşyerinde 6 işçi çalışmakta olup, işyeri tehlike sınıfı 4’tür.
1 GÜNLÜK ÜCRET : 4.20YTL
1 SAATLİK ÜCRET :4.20 / 8 = 0.53
4.20 X %100 = 4.20 YTL
1 GÜN FAZLA MESAİ ÜCRETİ : 4.20 + 4.20 = 8.40 YTL
2 GÜN FAZLA MESAİ ÜCRETİ : 8.40 X 2 = 16.80 YTL
1 SAAT FAZLA MESAİ ÜCRETİ : 0.53 + 0.53 X %50
0.53 + 0.27
0.80 YTL
18 SAAT FAZLA MESAİ ÜCRETİ : 0.80 X 18 = 14.40 YTL
23 GÜN NORMAL ÇALŞMA GÜN : 4.20 X 23 = 96.60 YTL
TOPLAM BRÜT ÜCRET : NORMAL ÇAL. ÜCR. + FAZLA MES. + H.S. MES.
96.60 + 14.40 + 16.80
127.80 YTL
SSK İŞÇİ PAYI : 127.80 X 0,14 = 17.89 YTL
İŞÇİ TEHLİKE SINIFI : 19 + İTS = 19 + 4 = 19 + 2 =21
2
İŞSİZLİKK SİG. : 127.80 X 0,01 = 1.28 YTL
127.80 X 0,21 = 26.84 YTL
GELİR VERGİSİ MATRAHI :B.Ü. – ( SSK İŞÇİ + İŞSİZLİK PAYI + ÖZEL İND.)
127.80 – ( 17.89 + 26.84 + 30)
127.80 – 74.73 = 53.07 YTL
GELİR VERGİSİ : 53.07 X 0,15 = 7.96 YTL
DAMGA VERGİSİ : 127.80 X 0,006 = 0.77 YTL
KESİNTİLER TOPLAMI :SSK PRİMİ + İŞSİZLİK SİG. + GELİR VER. + DAMGA V.
17.89 + 1.28 + 7.96 + 0.77
27.90 YTL
NET ÜCRET : B.Ü. – KESİNTİLER TOPLAMI
127.80 – 27.90
99.90 YTLa