Kilis Hanları


Evliya Çelebi’nin Kilis’i ziyareti sırasında, burada 11 hanın bulunduğunu belirtmiştir. Şemseddin Sami de Kamusü’l Âlâm isimli eserinde Kilis’te 15 han olduğunu kaydetmiştir. Ancak bu hanlardan günümüze sadece Baytazzade Hanı, Andibendi oğlu Ali Efendi Hanı, Çalkanlı Lilli Ahmet Hanı gelebilmiştir. Bunların dışında Canbolat Paşa Hanı, Daltaban Paşa Hanı, Ömer Ağa Hanı, Nalbant Habib Hanı, Nalbant Hamdi Hanı, Şakir Ahmet Hanı, İsaki Hanı, Sarıeminler Hanı, Nalbant Nafi Hanı, Karahacci Hanı, Cambaz Durmuş Hanı ve Cambaz Hüseyin Efendi Hanı yıkılmış ve günümüze gelememişlerdir. Bunların isimleri kaynaklarda ve Kilis ile ilgili defterlerde geçmektedir.


Baytazzade Hanı (Merkez)

Kilis Tekke Mahallesi’nde, Kadı Camisi’nin batısında bulunan Baytazzade Hanı’nın kitabesi bulunmamaktadır. Bu hanı büyük olasılıkla Canbolat Paşa’nın yaptırdığı sanılmaktadır. Yapı üslubundan da XVI.yüzyıl özelliklerini yansıtmaktadır. Bunun yanı sıra mimarı ile ilgili kaynaklarda herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. Kilis 1584 tarihli Tapu Tahrir Defterinde Canbolat Paşa’nın Kilis’te iki han yaptırdığı belirtilmiştir.

Bu han büyük olasılıkla XIX.yüzyılda Taze Baytazzade’lere geçmiştir. Bu yüzden de Baytazzade ismi ile tanınmaktadır.

Baytazzade Hanı Osmanlı döneminde yapılan çift katlı hanların tipik bir örneğidir. Ahır kısmı bodrum katına alınmış ve dış cephelerde de dükkanlara yer verilmiştir. Burada şehir içi hanlarının misafirhane ve ticaret fonksiyonları bir araya getirilmiştir. Plan ve mekan olarak Osmanlı üslubunun ağırlık kazanmasına karşılık üç dilimli kemeri, renkli taş işçiliği ve kabartma pars figürleri ile de Memluklu etkisi burada açıkça görülmektedir.

Baytazzade Hanı iki katlı olup, 27.10x18.50 m. ölçüsünde dikdörtgen planlıdır. Hanın 1978 yılında geçirdiği yangından sonra ikinci katı tamamen yanmıştır. Daha sonra onarılan bu hanın bugünkü ikinci katı bu tarihten sonra yapılmıştır.

Hana kuzey yönündeki kemerli bir kapıdan ve batısındaki basık kemerli diğer bir kapıdan girilmektedir. Kuzey girişinden sonra beşik tonozlu bir dehliz ile karşılaşılmaktadır. Bu dehlizin doğusunda biri kare, diğeri de dikdörtgen planlı olmak üzere iki küçük odası bulunmaktadır. Girişten sonraki avlunun güney ve batısı üç, kuzeyi de iki kemerli bir revakla çevrilidir. Bunların arkasındaki mekanlar sivri beşik tonozlarla örtülmüş olup, kuzey revağının arkasında dikdörtgen planlı büyük bir oda ile onun batısında bir başka odaya yer verilmiştir.

Hanın ikinci katına avlunun doğusunda ve batısındaki iki merdivenle çıkılmaktadır. Baytazzade Abdullah Efendi’nin 1879 tarihli vakfiyesinden öğrenildiğine göre, ikinci katta 19 oda ile bir de kahvehane bulunmaktadır. Hanın zemin katında vakfiyede de belirtildiği gibi, doğusunda 10, güneyinde 7 ve batısında da 1 oda bulunmaktadır. Hanın dışındaki dükkanlardan 8 tanesi doğu cephesinde sıralanmıştır. Bu dükkanların hepsi beşik tonozla örtülmüş ve aynı ölçüdedir. Yalnızca kuzeydoğu köşesindeki dükkan diğerlerinden daha büyük ölçüdedir. Hanın güneybatı köşesindeki iki odanın altında beşik tonozlu bir dehlize, oradan da ahırlara geçilmektedir.

Hanın cephesi muntazam kesme taştan ve moloz taştan yapılmış, giriş portalinde siyah ve sarı renkli taşlar alternatifli olarak sıralanmıştır.

Hanın avlusunun güneyindeki bir dükkanın avluya açılan kemeri üzerinde iki kabartma pars figürü bulunmaktadır. Bunlar Anadolu Selçuklu ve memluklu etkisini göstermektedir. Bu figürlerin buraya daha sonraki yıllarda başka bir yerden getirildiği de düşünülmektedir.


Andibendioğlu Ali Efendi Hanı (Merkez)

Kilis Hacı Derviş Camisi yakınında, Haki Bey Sokağı’nda bulunan hanın banisi ve mimarı hakkında kaynaklarda bir bilgi bulunmamaktadır. yalnızca hanın güney bölümünde 1905 tarihli bir kitabe bulunuyorsa da bu kitabenin yapımı ile ilgili olup olmadığı bilinmemektedir. Kaynaklarda hanın onarıldığı konusunda da bir bilgiye rastlanmamaktadır. 1970’li yıllarda cephe yenilenmiş, güney bölümünün orta kısmını örten tonozlar ise çökmüştür.

Hanın yapımında cephelerde düzgün kesme taş, diğer bölümlerde de yer yer moloz taş kullanılmıştır.

Andibendioğlu Ali Efendi Hanı, halk arasında Koksa Mahmut Hanı ismi ile de tanınmaktadır. Han kuzey-güney doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlı olup, 1905 yılında kuzey bölümü yapılmıştır. Güneydeki bölümün daha eski bir tarihe ait olduğu sanılmaktadır. Güney bölümü 22.10x18.70 m. ölçüsünde olup, üzeri çapraz tonozlarla örtülmüştür. Bu tonozlar hanın avlusundaki dört payeye yanlarda da duvarlara dayalı ayaklara bindirilmiştir. Doğu ve batı yönlerindeki mekanların eyvan şeklinde olduğu ve avluya açıldığı sanılmaktadır.

Hanın kuzey bölümü yapılırken önündeki sokağın genişletilmesi amacı ile batı duvarı 1 m.ye yakın geriye çekilmiştir. Bundan ötürü de bu cephe düzgün bir durumda değildir. Bu bölümde iki dükkan ve dama çıkan merdivenler ile bir de kapı bulunmaktadır. Bu merdivenler hanın ikinci bir katı olduğunu göstermektedir. Girişin arkasında yaklaşık 9 m. uzunluğunda dehliz, bunun iki yanında da birer oda bulunmaktadır. Hanın batı yönünde çapraz tonozlu dört oda ve iki dükkan bulunmaktadır. Hanın ortasındaki dikdörtgen planlı avlunun kuzey ve doğusu revaklarla çevrilmiştir. Bunlar yığma ayaklar ile duvara gömme ayaklara dayanmış olup, üzerleri de çapraz tonozlarla örtülüdür.


Calkanlı Lilli Ahmet Hanı (Merkez)

Kilis Şeyh Abdullah Mahallesi’nde, Abuş Ağa çeşmesi’nin yanında bulunan bu han, halk arasında Nalbant Mehmet Ali hanı olarak tanınmaktadır. Hanın kitabesi bulunmadığından ve han içerisindeki bir yazı silindiğinden yapımı ile ilgili yeterli bilgi bulunmamaktadır. Ancak, bugünkü giriş kapısı ile iki dükkanın XIX.yüzyılın sonlarında yapıldığı sanılmaktadır. Bununla beraber hanın revaklı bölümlerinin daha erken dönemler ait olduğu sanılmaktadır. Kaynaklarda bu hanın onarım geçirip geçirmediği konusunda da bir bilgiye rastlanmamıştır. Bununla beraber kuzey cephesindeki giriş dışında kalan bütün dükkanların yıkılarak yenilendiği bilinmektedir.

Çalkanlı Lilli Ahmet Hanı, geniş bir avlunun kuzeyinde, bir revak ve caddeye açılan dükkanlardan meydana gelmiş, çarpık planlı bir yapıdır. Bu hanın en büyük özelliği de revağın altında ahırın yer almasıdır.

Kesme taş ve moloz taştan yapılan hana kuzeybatı köşesindeki basık kemerli bir kapıdan girilmektedir. Bu kapının arkasında beşik tonozlu bir dehliz, onun iki yanında da birer hücre bulunmaktadır. Hanın avluya bakan cephesindeki dükkanlardan iki tanesi orijinal olup, diğerleri daha geç dönemlerde yenilenmiştir. Ayrıca avlunun doğu, batı ve güneyinde odaların olup olmadığı da bilinmemektedir.

Hanın içerisinde bezeme elemanına rastlanmamaktadır. Yalnızca kitabe panosunun etrafında birer palmet motifi görülmektedir. Bunun altında ise yüzeysel mukarnas dekorları dikkati çekmektedir.

Kilis Hamamları


Kilis’te günümüze ulaşmış beş hamam bulunmaktadır. Bunların en eskisi Hoca Hamamı olup, daha sonra Eski Hamam ile Paşa Hamamı, Hasan Bey Hamamı, Tuğlu Hamamı onlara eklenmiştir. Bu hamamlar da Osmanlı hamam mimarisinin en gelişmiş örnekleri görülmektedir.


Hoca Hamamı (Merkez)

http://www.kenthaber.com/Resimler/2006/01/15/00098948.jpgKilis Vaiz Mahallesi’nde Mehmet Paşa Sokağı’nda bulunan Hoca Hamamı’nın banisinin ve mimarının kim olduğu bilinmemektedir. Sultan III.Murat devrinde düzenlenmiş olan Tapu Tahrir Defterinde Canbolat Paşa’nın üç hamam yaptırdığı yazılıdır. Bu hamamlardan Eski hamam ile Paşa Hamamı’nın Canbolat Paşa tarafından yaptırıldığı belirtilmişse de üçüncü hamamın ismi geçmemektedir. Hoca Hamamı’nın da 1545 tarihli kitabesine dayanılarak Canbolat Paşa tarafından onarıldığı anlaşılmaktadır. Bu bakımdan bu hamamın da XVI.yüzyıldan önce tek hamam olarak yapıldığı ve Canbolat Paşa tarafından tamir edildiği sanılmaktadır.

Hoca Hamamı köşelerinde hücreler bulunan dört eyvanlı hamam şemasına göre yapılmıştır. Bu hamam plan tipinin örneklerindendir. Kesme taştan yapılmış olan Hoca hamamı, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık olmak üzere üç bölümden meydana gelmiştir. Hamamın güneyinde giriş kapısı bulunmaktadır. Giriş kapısı üzerinde üç beyitli Farsça bir kitabeye yer verilmiştir. Bu kitabede mealen;

“Dünya şahı Sultan Süleyman Murad edince, yüce himmetli ve mürüvvet kaynağı Emir Canbolat’ın isteği ile, Gökçezad’ın sayesinde şehirlerin nişanı olmak üzere bu hamamın tamir edilmesi makbul bir iş oldu. 952 yılının Şaban (Ekim 1545) ayında bu hamamın tamir işleri tamamlandı” yazılıdır.

Hamamın portali beşik tonozlu olup, düz lentoludur. Giriş kemerinin cephesine oyma suretiyle çiçek motifleri yapılarak hareketli bir görünüm elde edilmiştir. Bu girişten beşik tonozlu, dikdörtgen planlı bir dehlize, oradan da sivri kemerli bir kapı ile hamamın soğukluk kısmına girilmektedir. Soğukluk 11.15x9.80 m. ölçüsünde dikdörtgen planlı olup, üzeri 6.60 m. çapında kasnaksız bir kubbe ile örtülmüştür. Bu kubbe köşelere bitişik dört kalın paye ve bunları birbirine bağlayan kemerler üzerine oturtulmuştur. Kubbe geçişlerinde pandantiflere yer verilmiştir. Kubbenin altında sonradan yapılmış olan bir şadırvan, üzerinde de orijinal bir aydınlık feneri bulunmaktadır.

Soğukluk kısmının doğusundaki düz lentolu bir kapıdan, bir dehlizle ılıklık ve helalara geçilmektedir. Ilıklık bölümü üç eyvandan meydana gelmiş olup, orta mekanı basık bir kubbe ile örtülmüştür. Bu kubbede de pandantiflerden yararlanılmıştır. Ilıklığın üç eyvanı ise beşik tonozludur. Bunun doğu ve batısına iki hücre yerleştirilmiştir. Ilıklık bölümünden basık kemerli bir kapı ile haçvari dört eyvanlı ve dört halvetli sıcaklığa geçilmektedir. Eyvanlar beşik tonozlarla, ortadaki mekan ve halvetler kubbelerle örtülüdür. Sıcaklık bölümünün eyvanları içerisinde kurnalar, ortasında da sarı, siyah, kırmızı ve beyaz mermerlerden yapılmış sekizgen bir göbek taşına yer verilmiştir.

Hamamın giriş kapısı üzerindeki çiçek motiflerinden başka içerisinde süsleme elemanı bulunmamaktadır.


Eski Hamam (Merkez)

Kilis Meşetlik Mahallesi’nde Eski Hamam Sokağı’nda bulunan bu hamamı Kilis’in ilk sancak beyi Emir Kasım’ın oğlu Emir Canbolat yaptırmıştır. Hamamın mimarı bilinmemektedir. Giriş kapısı üzerinde iki satır halinde sülüs yazılı kitabesi bulunmaktadır. Bu kitabenin mealen anlamı şöyledir:

“Bu mübarek hamamı 970 (1562) yılında, Sultan selim oğlu Efendimiz, Yüce Sultan, Büyük Hakan Allah onun mülkünü dâim kılsın. Sultan Süleyman’nın hükümdarlık günlerinde Emir Kasım oğlu Emir Canbolat yaptırdı”.

Eski Hamam, tek hamam olarak soğukluk, ılıklık ve sıcaklıktan meydana gelmiştir. Dört eyvanlı hamam planında olup, köşelerine hücreler yerleştirilmiştir. Ancak bu hamam aynı eksen üzerinde değildir. Hamam düzgün siyah ve sarı taşlardan yapılmış, kubbelerde tuğla kullanılmıştır.

Hamamın portali kuzey cephesinde olup, burada düz atkılı üç pencereye yer verilmiştir. Sivri kemerli portal bu cephenin doğusunda olup, iki tarafında yonca yapraklı panolar ve üzerinde de kitabesi bulunmaktadır. Portalden beşik tonozlu dar bir dehlize, oradan da sivri kemerli bir kapı ile soyunmalık bölümüne geçilmektedir. Soyunmalık bölümü kare planlı olup, 1.00x11.00 m. ölçüsündedir. Üzeri 6.40 m. çapında kasnaksız bir kubbe ile örtülüdür. Bu kubbenin ağırlığı birbirine sivri kemerlerle bağlanmış, dört paye üzerine oturtulmuştur. Kubbenin altında sekizgen bir şadırvan bulunmaktadır. Soğukluktan sivri kemerli bir kapı ile beşik tonozlu dehlize, oradan da ılıklığa geçilmektedir. Ilıklığın üç tarafında üç eyvan olup, dikdörtgen planlıdır. Üzeri basık bir kubbe ile örtülüdür. Eyvanın doğu ve batısına iki hücre yerleştirilmiştir. Ilıklık bölümünden sivri kemerli bir kapı ile sıcaklığa geçilir. Sıcaklık haçvari planda, dört eyvanlı ve dört halvetlidir. Orta mekan basık bir kubbe ile örtülmüştür. Bu kubbe üzerinde, üzerleri fanuslu aydınlık delikleri bulunmaktadır. Sıcaklıktaki haçın kollarını oluşturan eyvanlar beşik tonozludur. Sıcaklığın ortasına beyaz ve kırmızı taşlardan yapılmış sekizgen göbek taşı yerleştirilmiştir. Sıcaklığın güneyinde külhan, batısında da bir havuza yer verilmiştir.

Hamamın portali dışında iç mekanlarda bezemeye rastlanmamaktadır. Bu hamam 1992 yılına kadar harap bir durumda iken, aynı yıl Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.


Paşa Hamamı (Merkez)

http://www.kenthaber.com/Resimler/2006/01/15/00098953.jpgKilis Tekke Mahallesi’nde bulunan bu hamam Kilis’in ilk Sancak Beyi olan Emir Kasım’ın oğlu Emir Canbolat Paşa tarafından yaptırılmıştır. Mimarı bilinmemektedir.

Paşa Hamamı Kilis’teki diğer hamamlar gibi, tek hamam plan düzeninde olup, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Köşeleri halvetli, dört eyvanlı, haçvari
Planın gelişmiş şekline sahiptir. Hamamın soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümleri aynı eksen üzerinde yapılmıştır.

Hamamın soğukluk bölümüne batı yönünden girilmektedir. Giriş kapısı siyah ve beyaz taşların alternatifli yerleştirilmesi ile hareketlendirilmiştir. Aynı zamanda bu cephede üç pencereye yer verilmiştir. Bu pencerelerin ve portalin üzerinde siyah, beyaz ve sarı mermerden bir silme dolaşmaktadır. Giriş kapısı sivri kemerli bir niş şeklinde olup, düz lentosunun üzerine kitabesi yerleştirilmiştir. Kitabenin mealen anlamı şöyledir:

“Bu eseri 970 (1562) yılında Sultan Selim oğlu Efendimiz, Yüce Sultan, Büyük Hakan Allah onun mülkünü dâim kılsın. Sultan Süleyman’ın hükümdarlık günlerinde Emir Kasım oğlu Emir Canbolat yaptırdı.”

Kitabe tahrip olmuş ve bazı satırları eksik olarak günümüze gelebilmiştir. Bu kitabenin üzerine de siyah-beyaz mermerlerin alternatifli yerleştirilmesi ile çeşitli motifler elde edilmiştir. Portalden dikdörtgen planlı bir dehlize, oradan da soğukluğa geçilmektedir. Soğukluk 12.30x12.50 m. ölçüsünde kare planlı olup, üzeri 7.70 m. çapında bir kubbe ile örtülüdür. Bu kubbenin ağırlığı sivri kemerlerle, köşelerdeki ayaklara oturtulmuştur. Kubbe dıştan altıgen kasnaklı, içeriden de yuvarlaktır. Üzerine de aydınlık feneri yerleştirilmiştir. Aydınlık fenerinin altına rastlayan yere taştan yuvarlak bir şadırvan yapılmıştır.

http://www.kenthaber.com/Resimler/2006/01/15/00098954.jpgSoğukluk bölümünden sivri kemerli bir kapıdan dar ve uzun bir dehlize, oradan da üç eyvanlı ve iki halvetli ılıklığa geçilmektedir. Girişin doğu ve batısında bulunan bu halvetlere ayrıca basık kemerli bir kapı ile girilmektedir. Halvetler ayrı birer kubbe ile örtülmüştür. Ilıklık bölümünün eyvanları beşik tonozlu, ortadaki kare mekan da merkezi bir kubbe ile örtülüdür. Burada da kubbeye geçiş pandantiflerin yardımıyla sağlanmıştır. Zemin siyah, beyaz ve pembe renkli taşlarla çeşitli kompozisyonlar meydana getirecek şekilde düzenlenmiştir. Ilıklık bölümünden sivri kemerli bir kapı ile sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklık haçvari, dört eyvanlı ve dört halvetli bir plan düzenindedir. Orta mekan kubbe ile, haçın kollarını oluşturan eyvanlar ise beşik tonozlarla örtülmüştür. Buradaki haçın kolları arasına dört halvet yerleştirilmiştir. Halvetin ortasındaki göbek taşı sekizgen planlı olup, kırmızı ve beyaz mermerdendir. Ancak bu göbek taşı orijinal hali ile günümüze gelememiştir.

Paşa Hamamı’nda, giriş kapısı dışında ve içerideki zeminin taş döşemesinden başka bezeme elemanına rastlanmamaktadır.


Hasan Bey Hamamı (Merkez)

Kilis Çaylak Mahallesi’nde, Hasan Bey Hamamı Sokağı’nda bulunan bu hamamı, Kilis Zabıtı Candaroğulları’nın kâhyası Hasan Bey yaptırmıştır. Hamamın kitabesinin üzeri sıvanarak kapatıldığından yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Bununla beraber Hasan Bey’in 1599 yılında öldüğü dikkate alınacak olunursa hamamın XVI.yüzyılın sonlarında yapıldığı anlaşılmaktadır. Hamamın mimarı bilinmemektedir.

Hamam, tek hamam olarak soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Kesme taş ve moloz taştan yapılan hamamın sıcaklık bölümü dört eyvanlı, köşeleri halvetli haçvari bir plan şeması göstermektedir. Ilıklık bölümü ise tek halvetli ve bir eyvanlı olup, bu özelliğinden ötürü de Kilis’teki diğer hamamlardan ayrılmaktadır. Hamamın bölümleri aynı eksen üzerinde bulunmamaktadır.

Hamamın girişi kuzey cephesinde olup, dilimli bir kemer içerisinde basık kemerlidir. Bu kapıdan on iki basamaklı bir taş merdivene, oradan da beşik tonozlu dehlize girilmektedir. Soğukluk bölümü 9.20x8.80 m. ölçüsünde dikdörtgen planlı olup, üzeri 6 m. çapında bir kubbe ile örtülüdür. Bu kubbeyi sivri kemerlerle birbirine bağlanmış köşelerdeki dört paye taşımaktadır. Kubbenin üzerinde aydınlık feneri, altında da sekizgen taştan fıskiyeli şadırvanı yer almaktadır. Soğukluğun zemini siyah, beyaz ve kırmızı taşların geometrik şekilde düzenlenerek döşenmiştir. Soğukluktan düz lentolu kapı ile bir dehlize, oradan da ılıklığa geçilmektedir. Ilıklık dikdörtgen planlı olup, üzeri basık bir kubbe ile örtülüdür. Bu kubbe de pandantifler üzerine oturtulmuştur. Hamamın eyvan, sıcaklık ve halveti doğusundadır. Sıcaklığın üzeri kubbe ile, yanındaki eyvanlar beşik tonozlarla örtülüdür. Eyvanların arasına halvetler yerleştirilmiştir. Buradaki dört halvetin üzeri de ayrı ayrı kubbelerle örtülmüştür. Merkezi kubbenin altına beyaz, kırmızı mermerlerden oluşan sekizgen bir göbek taşı yerleştirilmiştir.

Hamam içerisinde bezeme unsuruna rastlanmamaktadır.


Tuğlu Hamamı (Merkez)

http://www.kenthaber.com/Resimler/2006/01/15/00098955.jpgKilis Şeyhler Mahallesi, Efeler Sokağı’nda bulunan Tuğlu Hamamı, Daltaban Paşa Hamamı olarak da tanınmaktadır. Hamamı Kilis’in yönetimini 1782 yılında ele geçiren, 1783 yılında Paşalık unvanı verilen ve 1788 yılında da Antep Olayları’nda öldürülen Daltabanoğlu Mehmet Paşa yaptırmıştır. Sonraki yıllarda Hafafzade Hacı Osman Bin Hacı Mehmet Bin Mustafa’nın mülkiyetine geçen hamamın mimarı hakkında bilgi bulunmamaktadır.

Tuğlu Hamamı, Kilis’teki diğer hamamlar gibi soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Tek hamam olarak dört eyvanlı, köşeleri halvet hücreli haçvari bir plan şemasına göre yapılmıştır. Bu hamamda da soğukluk, ılıklık ve sıcaklık aynı eksen üzerinde bulunmamaktadır.

Kesme sarı, beyaz ve siyah taş ile tuğladan yapılmış olan hamamın kuzey cephesinde beyaz ve siyah taşların alternatifli olarak sıralanması ile portal meydana getirilmiştir. Portal geometrik geçmeler ve silmelerle hareketli bir görünümdedir. Ayrıca tek sıra halinde mukarnaslar cephenin saçak kornişini meydana getirmektedir. Giriş kapısı sivri bir kemerden olup, üzeri düz atkılıdır. Burada kitabe ve renkli taş süslemelere yer verilmiştir. Girişin üzerinde dört beyitli sülüs yazılı kitabesi bulunmaktadır:

Kitabe:

“Zehî devletlû Paşa-yı Mükerrem Daltabanzade
Bu câ-yı dil-küşâde böyle bir hamam edup inşâ
Yeni hamam-ı paşa ile âna nâm-ü nişan verdi
O nâm-ı şân-ı âli mir-i mirân-ı Kilis hâlâ
Bu âb-u tâb ile hamam-ı ikbali ânın yâ Rab
Hemişe işlesun bahtı gibi bâ-himmet-i vâlâ
İnşâ eyler iken Ruhiyâ Hâtif dedi tarih
Bu hamamı tamam-ı sa’y ile bünyâd eyledi Paşa
1200 (1785)”

Giriş kapısından beşik tonozla örtülü bir dehlize, oradan da soğukluk bölümüne geçilmektedir. Soğukluk bölümü 14.00x10.90 m. ölçüsünde olup, üzeri 7.30 m. çapında bir kubbe ile örtülüdür. Kubbe köşelerdeki sivri kemerli dört ayak tarafından taşınmaktadır. Pandantifli kubbenin üzerinde aydınlık feneri, altında da siyah ve beyaz taşlardan yapılmış sekizgen bir şadırvan bulunmaktadır. Soğukluğun kuzeybatı köşesindeki basık kemerli bir kapıdan beşik tonozlu dehlize, oradan da ılıklığa geçilmektedir. Ilıklık basık kemerli bir kubbe ile örtülmüş olup, üç eyvan ve iki halvetten meydana gelmiştir. Ilıklık bölümündeki halvetler de kubbe ile örtülüdür. Buradan yuvarlak kemerli bir kapı ile dört eyvanlı ve dört halvetli sıcaklığa geçilir. Üzeri kubbe ile örtülü sıcaklığın ortasında siyah ve kırmızı mermerden yapılmış bir göbek taşı bulunmaktadır. Sıcaklığın çevresindeki eyvanlarda kurnalar sıralanmıştır.

Tuğlu Hamamı’nın bezemesi siyah ve beyaz renkli taşlardan meydana gelmiştir. Bunun dışında soğukluğun nişleri üzerinde selvi motifleri ve altı kollu yıldızlar görülmektedir. Zeminler renkli taşlarla döşenmiştir. Bunlar geometrik kompozisyonlar meydana getirmiştir. Ayrıca kurnalarda palmet, yaprak ve kum saati motifleri bulunmaktadır. Buradaki kurnaların malzemesinin farklı oluşu, başka yerden getirildikleri izlenimini vermektedir.