Anavatan Partisi, kısaca ANAVATAN (eski kısaltımı ile ANAP), 1983 yılında Turgut Özal tarafından kurulmuş olan siyasi partidir.

12 Eylül Darbesi'nin ardından, 20 Mayıs 1983'te, 24 Ocak 1980 ekonomik önlemler paketini hazırlayan, 12 Eylül döneminde bir süre ekonomiden sorumlu başbakan yardımcısı olan Turgut Özal tarafından kuruldu.Anavatan Partisi Özal'ın çevresinde örgütlenmiş, büyük ölçüde kişiselleşmiş bir partiydi.Siyasi kadrosu önemli ölçüde, devlet ve özel sektör deneyimi sırasında Özal'la birlikte çalışmış teknokratlarla, Milli Selamet Partisi (MSP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), Adalet Partisi (AP) ve hatta Cumhuriyet Halk Partisi'nden (CHP) gelme, 1980 öncesi dönemde fazla ön planda olmayan siyasetçilerden oluşuyordu.Dört siyasi eğilimi (AP, MSP, MHP, CHP) birleştirmeyi iddia ediyordu.Ekonomik düzlemde, 24 Ocak Kararları'nda somutlanan bir liberalizmin savunuculuğunu yaptı.Milli Güvenlik Konseyi'nin veto barajını aşarak 1983 Genel Seçimleri'ne katılan 3 partiden biri oldu. 6 Kasım 1983 yılında yapılan Genel Seçimlerde %45,14 oy oranıyla 400 üyeli TBMM'de 212 milletvekilliği kazanarak çoğunluğu sağladı ve tek başına iktidara geldi.


Mart 1984'te yapılan genel seçimlerde % 41,5 oy alan ANAP, birinci parti konumunu korudu.28 Eylül 1986'da yapılan ara seçimlerinde, ANAP önemli bir gerilemeyle oyların ancak yüzde 32,1'ini alabildi.Aynı seçimlere katılıp bir varlık gösteremeyen Hür Demokrat Parti de ANAP'a katılma kararı aldı.29 Kasım 1987'de yapılan 1987 Genel Seçimleri'nde oylarını düşürmesine rağmen (%36,31) yine tek başına iktidara gelmiş ve bu sefer 450 sandalyeli mecliste 292 sandalyeye sahip olmuştur.26 Mart 1989'da yapılan Yerel Seçimler'de ise, ANAP özellikle büyük kentlerde belediye başkanlıklarının çoğunu yitirdi.Yerel seçimlerin hemen ardından muhalefet partileri ANAP'ın üçüncü parti olduğunu öne sürerek seçim istedi.Bu ortamda Turgut Özal'ın 31 Ekim 1989'da TBMM'deki ANAP çoğunluğunun oylarıyla cumhurbaşkanı seçilmesi de muhalafet için yeni bir eleştiri konusu oldu.


1989'da Genel Başkan ve Başbakan Turgut Özal'ın cumhurbaşkanlığına seçilmesiyle genel başkanlığa Yıldırım Akbulut getirildi.Haziran 1991'de yapılan kongrede Yıldırım Akbulut parti içi muhalefetin desteğini alan Mesut Yılmaz'a karşı yenilgiye uğradı; böylece ilk kez bir başbakanın, başbakanlık süresi içinde ve parti içi muhalefet hareketi sonucunda makamını kaybetmesi görülmüştür.Aynı zamanda başbakanlığa gelen Mesut Yılmaz erken seçim kararı aldı.1991 Genel Seçimleri sonucunda ANAP, 1983'ten bu yana ilk kez ikinci parti konumuna düşerek, 1991-1996 yılları arasındaki dönemi muhalefette geçirmiştir. 24 Aralık 1995 seçimlerinden sonra Anavatan Partisi halk oyu bakımından (%19,65) ile 2.parti konumuna gelmiş olsa da, koltuk bakımından üçüncü parti (132 Mv.) oldu.Seçimlerden sonra, koltuk sayısı bakımından 2. parti olan DYP ile kurduğu ANAYOL hükümeti ancak 3 ay sürmüş, Refah Partisi'nin Anayasa Mahkemesi'ne yaptığı başvuru sonucunda ANAYOL hükümetinin güvenoylaması iptal edildi. DYP - ANAP Hükümeti'nin 6 Haziran 1996'da düşürülmesinden 1 yıl sonra, 30 Haziran 1997'de Mesut Yılmaz'ın başkanlığında kurulan koalisyon hükümetinde Demokratik Sol Parti ve Demokrat Türkiye Partisi de yer aldı (ANASOL-D).Ancak bu hükümet de toplam 1 yıl 7 ay kadar sürmüş, 25 Kasım 1998'de Mesut Yılmaz için verilen gensoru önergesinin TBMM'de kabul edilmesiyle Yılmaz istifa etmiş, ANAP-DSP-DTP koalisyon hükümeti de Ocak 1999'da sonlanmıştır. 18 Nisan 1999'da yapılan seçimler sonucu 4.parti olan ANAVATAN, 29 Mayıs 1999'da Bülent Ecevit'in kurduğu DSP-MHP-ANAP hükümetinin en küçük ortağı olarak 57.hükümet'te yer aldı.

3 Kasım 2002'de yapılan Genel seçimler ise ANAP için bir facia olmuş; % 5.11'lik oy oranıyla tarihinde ilk kez TBMM dışında kalmıştır.Bunun üzerine yapılacak kongre'de aday olmayacağını açıklayan Mesut Yılmaz'ın yerine Ali Talip Özdemir seçildi.Özdemir'in 2003'te istifa etmesiyle genel Başkanlığa Nesrin Nas seçilmiştir.Şubat 2005'te Kültür ve Turizm Bakanlığından istifa eden Isparta milletvekili Erkan Mumcu tek aday olarak genel başkanlığa seçilmiştir (Nisan 2005).Anavatan 22. dönemde Adalet ve Kalkınma Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi'nden istifa etmiş milletvekillerinin katılımıyla TBMM'de 20 sandalyeye sahip olarak grup sahibi olmuş ve 3.parti konumuna gelmişti.2007 Genel Seçimleri öncesinde DYP ile birleşme kararı almış fakat bundan vazgeçilmiştir, genel seçimlere de katılmamıştır.Parti, Ekim 2007'de kongreye gidecektir.


Anavatan Partisi iktidarları süresince Türkiye'de neo-liberal sisteme geçişi şiddetle desteklemiş ve bu doğrultuda icraatlar ortaya koymuştur. Günümüzde halen bu dönemde yaşanan değişimlerin etkilerinin sosyal ve ahlaki hayata yansılamaları tartışılmaktadır.

Turgut Özal'ın keskin ve değişimci politikaları ile Türkiye askeri yönetimden yeni bir döneme hızlı bir geçiş yapmıştır.

Parti ideolojik olarak Adalet Partisi misyonunun devamı gibi gözükse de uygulama da ve politik yaklaşımlarında Adalet Partisi misyonundan daha farklıdır. Çağdaş, kentli ve bilim yanlısı bir sağ oluşum çizgisi çizmeyi istemiştir. ANAVATAN, Doğru Yol Partisi (DYP) ile birleşme kararı almasına rağmen sonradan bundan vazgeçildi.

Kurucuları;Turgut Özal, Mehmet Keçeciler, Mesut Yılmaz,Cavit Kavak,Adnan Kahveci, Cemil Çiçek, Mustafa Taşar, Kaya Erdem, Güneş Taner, Abdullah Tenekeci, Kazım Oksay, Recep Ercüment Konukman, Veysel Atasoy, Halil Şıvgın, Vehbi Dinçerler, Sudi Türel, Necat Eldem, Ali Tanrıyar